ارزيابي تنوع فنوتيپي درجه- روز رشد تجمعي (GDD) و عملكرد دانه در ارقام گندم بهاره تحت شرايط بهينه و كمبود روي

با توجه به اهميت عنصر روي در بسياري از فرآيندهاي گياهي، اين پژوهش با هدف ارزيابي تنوع با استفاده از خصوصيات فنولوژيكي و بررسي اهميت اين صفات با عملكرد دانه در اثر درجه روز رشد (GDD)، در 64 رقم گندم بهاره تحت شرايط بهينه و تنش كمبود عنصر روي، پژوهشي در سال زراعي 99-1398 در قالب طرح لاتيس ساده در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه اروميه انجام شد. مراحل فنولوژيكي شامل تعداد روز تا جوانه زني، تعداد روز تا سنبل هدهي، تعداد روز تا گرده افشاني، تعداد روز تا رسيدگي فيزيولوژيك و طول دوره پر شدن دانه به همراه GDD آنها زمانيكه 50 درصد نمونه ها در مرحله نموي مربوطه قابل مشاهده بودند، يادداشت برداري شدند. علاوه بر صفات فنولوژيكي تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه و عملكرد دانه نيز مورد بررسي قرار گرفتند. تجزيه واريانس داده ها نشان داد كه تحت شرايط بهينه و تنش كمبود روي بين ارقام مورد بررسي از نظر تمامي صفات مورد مطالعه به جز صفت تعداد روز تا گرده افشاني تفاوت آماري معني داري وجود دارد. براساس نتايج آماره هاي توصيفي تحت شرايط تنش كمبود روي صفات عملكرد، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه كاهش و صفات فنولوژيك افزايش داشتند. در ميان صفات فنولوژيك، نه تنها صفت تعداد روز تا سنبل هدهي تنوع نسبتاً بالايي داشت، بلكه براساس نتايج همبستگي و رگرسيون ارتباط معني داري با عملكرد دانه در شرايط تنش كمبود روي نشان داد. تجزيه به عامل ها نشان داد كه در شرايط نرمال چهار عامل اصلي 87.81 درصد از تغييرات كل را تبيين نمودند، به طوري كه سهم عامل هاي اول تا چهارم به ترتيب 38.38، 21.52، 15.88 و 12.03 درصد بود. در شرايط تنش كمبود روي پنج عامل اصلي 95.68 درصد از تغييرات كل را توجيه نمودند، به طوري كه سهم عامل هاي اول تا پنجم به ترتيب 34.62، 18.48، 17.51، 14.66 و 10.40 بود. تجزيه كلاستر ارقام گندم بهاره مورد مطالعه را در شرايط نرمال و تنش كمبود روي به ترتيب در سه و چهار گروه طبقه بندي نمود. براساس نتايج تجزيه كلاستر در شرايط بهينه و تنش كمبود روي، ارقام نيشابور، گلستان و گهر به عنوان ارقام مطلوب و متحمل شناسايي شدند كه مي توانند در برنامه هاي به نژادي آتي مورد استفاده قرار گيرند. نتايج حاصل از گروهبندي تجزيه كلاستر براساس نتايج تابع تشخيص كانونيكي مورد تأييد قرار گرفت.