شريعت و طريقت در انجيل توماس و عرفان اسلامي

يكي از متون مهم كتابخانه نجع حمادي انجيل غيررسمي توماس است كه از زمان كشف، به جهت اهميتش در شناخت آموزه‌هاي اصيل مسيحيت، توجّه بسياري از پژوهشگران را به خود جلب كرده است. لزوم اجراي ظاهري اعمال ديني (شريعت) و باطن آن (طريقت) از جمله موضوعاتي است كه در انجيل توماس و در قالب گفتگوها يا مَثَل‌هاي كوتاه مورد اشاره قرار گرفته است. در اين انجيل غيررسمي، رفتارهاي مزوّرانه فريسيان و سنّت‌هاي تقليدي ايشان مورد انتقاد قرار مي‌گيرد و عيسي شاگردان را به تصحيح نيّت و انجام با حضور قلب احكام و اعمال شرعي ترغيب مي‌كند. بنابر بعضي روايات اسلامي، امور ديني به «شريعت» كه قوانين شرع و «طريقت» كه حيات معنوي و احوال مؤمنين است، تقسيم شده است و بر اين اساس صوفيه، به عنوان حاملان معنوي اسلام، حقيقت دين را دربرگيرنده هر دو بُعد شريعت و طريقت و آنها را دو روي يك سكه‌ و گسست‌ناپذير مي‌دانند و به سالك توصيه مي‌كنند كه در هر مرحله‌اي از سلوك در عين پايبندي به شرع، اسير صورت و غافل از معنى نشوند و علاوه بر اجراي احكام شرعي، به باطن آنها نيز توجه داشته باشند.