الگوريتم كشف معاملات مشكوك در بورس اوراق بهادار تهران بر اساس مدل معاملات جعلي

هدف: اين پژوهش دستكاري قيمت سهام را در بورس اوراق بهادار تهران بررسي مي‌كند و به شناخت و كشف دستكاري قيمت سهام با استفاده از الگوريتم رياضي spoof trading مي‌پردازد. اين پژوهش بر دستكاري معامله‌محوري تمركز كرده است كه در آن، دستكاري‌كنندگان سفارش‌هاي خريدوفروش را براي كنترل قيمت سهام وارد سامانه مي‌كنند. روش: در اين پژوهش با استفاده از مجموعه‌اي از داده‌هاي دست‌چين‌شده مربوط به معاملات لحظه‌اي، 50 شركت دستكاري‌شده انتخاب و مشخصات و الگوهاي سهم‌هاي دستكاري‌شده در اين شركت‌ها، در بازه زماني 1392 تا 1395 بررسي شده است. در ادامه، از پنل ديتا و آزمون‌هاي اف ليمر، هاسمن، هم‌انباشتگي، ناهمساني واريانس و تورم واريانس و سپس، آزمون‌هاي اقتصادسنجي مربوط به دستكاري قيمت، از جمله آزمون‌هاي مانايي، خود‏هم‏بستگي، كشيدگي، چولگي، تسلسل و وابستگي ديرش استفاده شده است. در انتها نيز براي سنجش كارايي الگوريتم مدنظر، از شبكه عصبي بهره گرفته شده و نتايج در قالب ماتريس تشخيص الگو ارائه شده است. يافته‌ها: يافته‌ها حاكي از آن است كه نتايج حاصل از آزمون‌هاي اقتصادسنجي با نتايج به‌دست‌آمده از الگوريتم طراحي‌شده هم‌خواني دارد. همچنين فرضيه‌هاي ارائه شده در اين پژوهش تأييد شدند. نتيجه‌گيري: نتايج بررسي الگوريتم طراحي‌شده نشان داد كه كارايي الگوريتم استفاده‌شده در جهت شناسايي معاملات مشكوك 90.4 درصد بوده است كه اين سطح از كارايي، براي پذيرش يك الگوريتم بسيار عالي است. همچنين با تأييد فرضيه‌هاي اين پژوهش، اين نتيجه حاصل شد كه قيمت‌هاي ارائه‌شده در بخش سفارش‌هاي خريدوفروش و همچنين، ميزان حجم ارائه‌شده در بخش سفارش‌هاي خريدوفروش در رديف‌هاي اول و دوم تابلوي معاملات در شناسايي دستكاري قيمت مؤثر است.