وجوه روش‌شناختيِ تاريخ‌نويسيِ انديشۀ سياسي جواد طباطبايي

مسئلۀ كانوني جواد طباطبايي در همۀ آثارش «ايران به عنوان يك مسئله/مشكل فلسفي» است و اين مسئله او را به زواياي گوناگون تاريخ، تاريخ انديشه و تاريخ انديشه سياسي در ايران مي‌كشاند. وي مجموعه‌اي از رويكرد و روش‌هايي كه تاكنون به اين منظور به كار گرفته شده‌اند را نامناسب دانسته و ردّيه‌هاي صريحي بر آن‌ها مي‌نويسد از جمله رويكردهاي تاريخ‌گرايانه، ايدئولوژيك، جامعه‌شناختي، تجددستيز، اهل تتبعات ادبي، روشنفكران ديني، مستشرقان، ايران‌شناشان اروپايي، تاريخ‌نويسيِ دانشگاهي و روش‌هايي مانند كشف‌المحجوب. حال پرسش اين است طباطبايي براي بررسي تاريخ و تاريخ انديشۀ سياسي در ايران از چه رويكرد و روشي بهره گرفته است؟طباطبايي رويكرد خود را «فلسفي»، شيوۀ نوشتن خود را «استراتژيك» و جاي-گاهي كه از چشم‌انداز آن به تاريخ انديشه سياسي مي‌نگرد را «انديشۀ تجدد» مي‌داند. به صورت خاص، روش عمده و اصلي طباطبايي، «روش تحول تاريخي مفاهيم» است؛ بهره‌گيري از دستگاه مفاهيم تجدد با قيدِ اجتهاد در آن مفاهيم، مهم‌ترين مدعاي طباطبايي در بهره‌گيري از چنان روشي است. البته طباطبايي در همۀ آثارش، الزاماً از روش واحدي بهره نمي‌گيرد و خود را نيز به همۀ ابعاد و قيود يك روش مقيد نمي‌سازد، هرچند همۀ آثار او از منطق كلي يا رويكردي واحد پيروي مي‌كنند.