تأثير كلام امام علي (ع) در ديدگاه سرّاج طوسي در تبيين مقام عرفاني رضا

«رضا» يكي از مقامات عرفاني و بلكه والاترين آنهاست. با‌توجه به اهميّت آن در سير‌و‌سلوك عرفاني، پژوهش حاضر با رويكردي توصيفي- تحليلي، مقام‌عرفاني رضا را در اللّمع سرّاج‌طوسي به‌عنوان قديمي‌ترين اثر تعليمي عرفاني مورد بررسي قرار داده و مبتني بر كلام اميرالمؤمنين (ع) آن را نقد كرده و تأثيرپذيري اين متن را از آموزه هاي امام عارفان شناسايي كرده است. سرّاج همچون بعضي ديگر از عارفان با شاخص هايي مقامات را از احوال جدا كرده و «رضا» را جزو مقامات لحاظ كرده است و پس از آن، احوال را برمي شمارد. اما تطبيق كلمات اميرالمؤمنين (ع) در خصوص «رضا» بر شاخص هاي مذكور، نشان مي دهد ديدگاه عرفايي چون ابن عربي با كلام حضرت سازگارتر است كه تفاوت احوال و مقامات را از حيث شدت و ضعف مي بينند و تمايز ماهوي ميان آن‌ها قائل نيستند. در سخنان حضرت، مرز گذاري و دسته‌بندي ميان احوال و مقامات وجود ندارد و مي‌توان هم احاديث دالّ بر مقام و اكتسابي ‌بودن رضا و هم احاديث دالّ بر حال و اعطايي ‌بودن رضا را در آن مشاهده كرد. با توجه به كلام اميرالمؤمنين (ع)، مرتبۀ سومي كه سرّاج براي اهل رضا قائل شده ‌است، امكان تحقق ندارد و اين از ايرادات تقسيم‌بندي سه‌گانۀ اوست.