اسلام آناتولي در انديشه اجتماعي فتح الله گولن

يكي از روشنفكران مسلمان و رهبران اجتماعي كه طي چند دهۀ اخير، افكارش مورد توجه قرار گرفته، فتح‌الله گولن است. او نسخۀ جديدي از اسلام را معرفي مي‌كند كه به اسلام ميانه‌رو يا اسلام اجتماعي ميان انديشمندان غربي شهرت دارد. گولن، اسلام را با خوانشي تركي تفسير مي‌كند كه در آن، اسلام با هويت تركي پيوند ويژه‌اي مي‌يابد. اين پژوهش با هدف دستيابي به فهم خوانش گولن از اسلام، ابتدا تفسير او از اسلام تركي يا آناتولي را با مفاهيم مدنظر وي شرح مي‌دهد. در اين ميان، مفهوم جهاد را به دليل تفسير نويني كه گولن از آن مي‌كند با تفصيل بيشتري بررسي مي‌شود. در نهايت به علل عقب ماندگي مسلمانان از منظر گولن و در چارچوب فهم وي از اسلام تركي پرداخته مي‌شود. در اين پژوهش با مرور آثار گولن با روشي اكتشافي- توصيفي، به اين مهم رهنمون مي‌شويم كه اسلام اجتماعي، گونه اي از اسلام سكولار است كه ميان متفكران مسلمان به اسلام رحماني شناخته مي‌شود. اسلام رحماني وي، با نشان دادن چهره‌اي ملايم و به دور از خشونت از اسلام به جهان و پيوند آن با مدرنيته داراي پنج ويژگي عمده است: نگاه گزينشي و حداقلي به اسلام، تحريف و قلب مفاهيم اسلام سياسي مثل جهاد، اخلاق محوري مبتني بر ارزش‌هاي جهان شمول و سكولار، تاكيد بر تساهل و مدارا، پذيرش نظريه پلوراليسم ديني و تأسيس جامعه تكثرگرا با حمايت از دموكراسي غربي.