فعاليت‌هاي بااهميت پايداري و خلق ارزش: تطبيق معيارهاي SASB در محيط‌ ايران

هدف: به‌تازگي، پايداري شركتي با تمركز بر محيط زيست و جامعه و حاكميت، در كانون توجه سرمايه‌گذاران و ناظران سراسر جهان قرار گرفته است. در دهه‌هاي اخير، شركت‌ها و سرمايه‌گذاران نهادي و گروه‌هاي حامي اجتماعي، به نوع جديدي از سرمايه‌گذاري‌هاي شركتي تمركز كرده‌اند كه «سرمايه‌گذاري در فعاليت‌هاي پايداري» ناميده مي‌شود. هدف پژوهش حاضر، بررسي تأثير سرمايه‌گذاري در فعاليت‌هاي بااهميت پايداري بر ارزش‌آفريني شركت‌هاي موجود در صنايع نفت‌وگاز، فلزات، معادن و استخراج زغال‌سنگِ بورس اوراق بهادار تهران در بازه زماني ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰ است.روش: در پژوهش حاضر فعاليت‌هاي بااهميت پايداري، از طريق مطابقت‌دادن فعاليت‌هاي افشا شده در گزارش هيئت‌مديره و يادداشت‌هاي توضيحي با استاندارد SASB تعيين شده است. براي اندازه‌گيري ارزش‌آفريني نيز، از دو معيار عملكرد مبتني بر خلق ارزش، يعني ارزش افزوده اقتصادي (EVA) و ارزش افزوده بازار (MVA)، استفاده شده و نتايج آن‌ها با معيار سنتي ارزيابي عملكرد، يعني معيار بازده كل دارايي‌ها (ROA) و نيز معيار تلفيقي كيو توبين (Q-Tobin) مقايسه شده است. بعد از تقسيم‌بندي شركت‌ها به دو گروه مجزا، بر اساس ميزان سرمايه‌گذاري در فعاليت‌هاي بااهميت پايداري و با استفاده از چهار روش براي اندازه‌گيري ارزش‌آفريني، رگرسيون‌هاي جداگانه‌اي مبتني بر داده‌هاي تابلويي برآورد شد و در نهايت، از آزمون Z بوت استرپ كرامر، براي مقايسه قدرت تبيين مدل‌ها استفاده شد. همچنين به مقايسه ميانگين ارزش‌آفريني هريك از دو گروه شركت‌ها با استفاده از آزمون تي‌تست گروه‌هاي مستقل پرداخته شد.يافته‌ها: بر اساس يافته‌ها، زماني كه از معيار ارزش افزوده اقتصادي و ارزش افزوده بازار، براي اندازه‌گيري ارزش‌آفريني استفاده مي‌شود، قدرت تبيين مدل‌هاي رگرسيوني بهتر از زماني است كه از معيار بازده كل دارايي‌ها و كيو توبين استفاده مي‌شود. همچنين، ميانگين معيارهاي ارزش‌آفريني در شركت‌هايي كه سرمايه‌گذاري بيشتري در فعاليت‌هاي بااهميت پايداري داشته‌اند، بيش از شركت‌هايي است كه سرمايه‌گذاري كمتري در اين گونه موارد دارند. نتيجه‌گيري: نتايج حاكي از اين است كه شركت‌هايي كه بيشترين سرمايه‌گذاري را در فعاليت‌هاي بااهميت پايداري دارند، در مقايسه با شركت‌هايي كه كمترين سرمايه‌گذاري را در اين گونه فعاليت‌ها دارند، از لحاظ ارزش‌آفريني عملكرد بهتري دارند. در طول چند سال گذشته، مطالعات تجربي انجام‌شده در حوزه پايداري شركت‌ها، به‌طور عمده به بررسي تأثير پايداري بر عملكرد شركت‌ها پرداخته‌اند، اين مقاله با در نظر گرفتن هدف اصلي پايداري كه انتفاع كليه ذي‌نفعان است، معيارهاي خلق ارزش را به‌عنوان شاخص عملكرد شركت در نظر گرفته و به بررسي اثر سرمايه‌گذاري در فعاليت‌هاي پايداري بر ارزش‌آفريني پرداخته است. همچنين، پژوهش‌هاي تجربي‌اي كه در طول چند سال گذشته، به بررسي رابطه بين پايداري شركتي و عملكرد شركت‌ها پرداخته‌اند، بدون تفكيك فعاليت‌هاي بااهميت و كم‌اهميت پايداري و بدون در نظر گرفتن اثرهاي خاص صنعت انجام شده‌اند، در حالي‌كه نهاد استانداردگذار SASB تأكيد كرده است كه همه شاخص‌هاي پايداري، براي ذي‌نفعان اهميت يكساني ندارند و نيز، موضوعات بااهميت پايداري بر اساس صنعتي كه شركت در آن فعاليت دارد با يكديگر متفاوت‌اند. به همين دليل، پژوهش حاضر براي نخستين‌بار در ايران، پس از تطبيق معيارهاي SASB (فعاليت‌هاي بااهميت پايداري) با فعاليت‌هاي افشا شده در يادداشت‌هاي توضيحي و گزارش فعاليت هيئت‌مديره، اثر آن‌ها را بر ارزش‌آفريني توسط شركت‌ها بررسي و تحليل كرده است. نكته شايان توجه ديگر اينكه، به‌دليل لزوم توجه به «نوع فعاليت» در بررسي عملكرد فعاليت‌هاي پايداري شركت‌ها، پژوهش حاضر بر شركت‌هاي فعال در بخش استخراج و فراوري مواد معدني بورس اوراق بهادار تهران متمركز شده است. عمليات شركت‌هاي فعال در صنعت استخراج و فراوري مواد معدني با تأثيري كه بر محيط زيست مي‌گذارند، مي‌توانند آثار سوء جبران‌ناپذيري داشته باشند.