بودجه‌ريزي و استرس كاركنان در مواقع بحران: شواهدي از دوران بيماري همه‌گير كوويد 19 در دانشگاه‌هاي علوم پزشكي استان فارس

هدف: بحران سازماني به‌عنوان رويدادي تعريف مي‌شود كه ارزش‌هاي اولويت‌دار سازمان را تهديد مي‌كند، مدت زمان محدودي براي ارائه پاسخ به آن وجود دارد و براي سازمان پيش‌بيني‌نشده و ناگهاني است. بحران با كوويد ۱۹ شروع شد كه تأثيرهاي چشمگيري بر كارمندان گذاشت. كارمندان در اين زمان، از راه دور و ساعات طولاني‌تري كار مي‌كردند كه همراه بود با افزايش بي‌اطميناني‌ها، نگراني‌ها و اختلال‌ها كه همه اينها خستگي را افزايش مي‌دهند. با توجه به درك اندك پيامدهاي رفتاري تغييرات شيوه‌هاي كنترل مديريت در واكنش به بحران‌هاي جهاني، اين مقاله به بررسي آثار رفتاري تغييرات ناشي از بحران همه‌گير كوويد۱۹ در شيوه‌هاي كنترل مديريت بودجه‌ريزي و عواملي كه اين آثار را تشديد يا كاهش مي‌دهد، پرداخته است.روش: روش پژوهش اين مطالعه اكتشافي، پيمايشي و از نوع مقطعي (نيمه اول سال ۱۴۰۱) است. مديران شاغل در دانشگاه‌هاي علوم پزشكي استان فارس و بيمارستان‌هاي تابعه كه حداقل ۵ سال سابقه مديريتي و ۲۰ كارمند زيرمجموعه داشتند، جامعه آماري اين پژوهش بودند. بدين‌منظور ۲۵۰ پرسش‌نامه توزيع و ۱۲۷ پرسش‌نامه دريافت شد كه از بين آن‌ها ۹۹ پرسش‌نامه قابل استفاده بود. به‌منظور آزمون فرضيه‌هاي پژوهش، از رويكرد الگوسازي معادلات ساختاري در نرم‌افزار اسمارت پي‌ال‌اس ۴ استفاده شد.يافته‌ها: نتايج نشان داد كه دانشگاه‌هاي علوم پزشكي استان فارس در واكنش به آثار منفي كوويد ۱۹، انقباض كنترل‌هاي بودجه‌اي خود را افزايش مي‌دهند. همچنين، منقبض كردن كنترل‌هاي بودجه، به‌دليل افزايش ادراك از ابهام و تعارض نقش، به‌گونه مثبت با فرسودگي عاطفي مرتبط است. افزون‌بر اين، نتايج نشان داد كه اثر انقباض كنترل‌هاي بودجه‌اي بر تعارض نقش، زماني كاهش مي‌يابد كه درك مديران از كنترل‌هاي بودجه‌اي در دوره‌هاي گذشته (قبل از بحران) اين بوده باشد كه اين بودجه‌ها به‌روشي توانمند استفاده مي‌شده است.نتيجه‌گيري: نتايج مقاله نشان داد كه طراحي قدرتمند بودجه، در دوران پيش از بحران، آثار منفي و معناداري بر تعارض و ابهام نقش دارد؛ اين بدان معناست كه بودجه‌هاي قدرتمند هم مزاياي اطلاعاتي دارند و هم به انعطاف‌پذيري بيشتر و كمك به حل‌وفصل خواسته‌هاي متضاد كمك مي‌كنند. همچنين شواهد نشان داد كه در وضعيت بحراني، بودجه‌هاي قدرتمند اثرهاي كاهش كنترل‌هاي بودجه را بر تعارض نقش كاهش مي‌دهند؛ اما قدرت تأثيري بر ابهام نقش ندارد. اين نتايج نشان مي‌دهد كه اگر سازمان‌هاي بهداشت عمومي و درمان، از بودجه خود براي كمك به مديران به‌منظور درك عميق‌تر وظايف و مسئوليت‌هاي خود و حل‌وفصل خواسته‌هاي متضاد استفاده كنند، بهتر مي‌توانند با شوك مقابله كنند. واكنش منفي و كنترل بودجه‌هاي انقباضي به كاهش واكنش رفتاري نامطلوب ناشي از افزايش تعارض نقش و فرسودگي عاطفي كمك مي‌كند. همچنين، بر اساس نتايج، اعتماد كه معمولاً براي سازمان‌ها مفيد است، جنبه تاريكي دارد كه در آن مديران براي جبران اعتمادي كه به مديران ارشد خود دارند، فشار بيشتري بر خود وارد مي‌كنند (افزايش تعارض و ابهام نقش). با اين حال، اين موضوع اثرهاي تشديد كنترل‌هاي بودجه‌اي بر تعارض و ابهام نقش را تشديد نمي‌كند. اين يافته نشان مي‌دهد كه زيردستان به‌دنبال كسب اطمينان بيشتر در مورد انتظارات و مسئوليت‌هاي مديران ارشدي كه به آن‌ها اعتماد دارند، يا غلبه بر تعارض‌هاي ذاتي بين تعهدات به مديران ارشد نيستند.