تحليل نسبت «توخه» يا بخت با «تخنه» در انديشه ارسطو و مقايسه آن با ديدگاه پلوتارك

ارسطو در بيان نسبت ميان «تخنه» و بخت، موضعي دوگانه دارد؛ از يكسو در اخلاق نيكوماخوسي تخنه و بخت را در يك معنا بكار برده كه داراي موضوعي واحدند و در خطابه نيز بخت را سبب بدست آوردن تعداد محدودي از خيرها از طريق تخنه ميداند. از سوي ديگر، در متافيزيك ميان تخنه و تجربه، و بخت و بي‌تجربگي ارتباط برقرار نموده و تخنه و بخت را نقطه مقابل هم معرفي ميكند؛ زيرا معتقد است تجربه، تخنه را بوجود مي‌آورد و بي‌تجربگي انسان را در معرض بخت و اتفاق قرار ميدهد. اين در حالي است كه بررسي انديشه هاي ارسطو بيانگر اين واقعيت است كه تخنه نميتواند ناشي از بخت باشد، زيرا تخنه متضمن شناخت علت است درحاليكه بخت در ديدگاه ارسطو، علتي بالعرض، نامعين و ناپايدار است. همچنين بررسي رابطه تخنه با «آلثيا» يا كشف و گشودگي، نشان ميدهد كه تخنه نميتواند حاصل بخت باشد، چراكه از نظر ارسطو، تخنه ازجمله فضايل عقلاني است كه سبب انكشاف حقيقت ميشود و اين انكشاف خود نتيجه دانش و آگاهي هنرمند از نتيجه كار خويش است. پلوتارك نيز همچون ارسطو بخت را بعنوان علت ميپذيرد، اما برخلاف ارسطو، تخنه را امري ميداند كه با وجود آن، بخت معناي خود را از دست ميدهد. او معتقد است تخنه حاصل خرد آدمي است و بهمين دليل نميتواند نتيجه بخت باشد.