پيوند ميان «سوفيا» و «صوفي» در منابع و متون كهن بر پايۀ روايت ابوريحان بيروني

در اين نوشتار، روايت ابوريحان بيروني، دانشمند برجسته جهان اسلام در مورد پيوند ميان «سوفيا» و «صوفي» را مقدمه يي براي آغاز بحث از حقيقت حكمت و فلسفه در متون كهن قرار داده ايم. اغلب محققان و پژوهشگران دوره جديد، ارتباطي ميان اصطلاح صوفي و سوفياي يوناني لحاظ نميكنند و منشأ اشتقاق لغوي صوفي را پشم، لباس پشمي و مانند آن، دانسته و ارتباط فلسفه و سوفياي يوناني را با تصوف و صوفي انكار ميكنند. در اين مقاله، در حد امكان منشأ حكمت و فلسفه يونان باستان را بر اساس منابع و متون كهن مورد توجه قرار ميدهيم تا از رهگذر آن بتوانيم از دريچه‌يي ديگر به سوفياي يوناني بنگريم. اگرچه انگيزه آغاز اين پژوهش ارتباط سوفياي يوناني و صوفي بنا بر ورايت ابوريحان بيروني است اما هدف اصلي پژوهش سخن گفتن از حقيقت فلسفه و حكمت و منشأ آن بر اساس متون كهن است كه به استناد آنها، ميان حكماي بزرگ گذشتۀ اقوام مختلف ايران، يونان و هند، و عرفا و صوفيان پيوندي خاص برقرار ميكند. سخن ابوريحان بيروني در مورد ارتباط ميان سوفيا و صوفي، نشانه ها و اشارات محكمي را در اينباره از منابع و متون قديم بدست ميدهد. ريشه پيوند سوفياي يوناني و صوفي در جهان اسلام را بايد فراتر از تاريخ تصوف پس از اسلام دانست، بلكه بايد آن را در سير تاريخي حكمتي جستجو كرد كه ريشه در انديشه‌هاي حكمي يونان باستان، ايران قديم، هند، و تفكرات حرانيان و مجوس و زرتشت و صابئين، و نيز ارتباط آنها با پيامبران الهي دارد.