نزاع ميان جلال‌الدين دواني و غياث‌الدين دشتكي درباب تبيين جسم نزد شيخ اشراق

در برهه‌اي از تاريخ كه گمان مي‌كنند دوران فترت حكمت اسلامي است، بين صدرالدين دشتكي و جلال‌الدين دواني در مدرسۀ فلسفي شيراز مناظرات و مباحثات و گاه مجادلاتي شفاهي، كتبي، حضوري و گاه غيابي روي داد كه در زمان خود موجب گرمي حوزۀ فلسفي شيراز و در اعصار بعدي سبب عمق‌بخشيدن به مباحث حكمت اسلامي شد. ازجمله موضوعات موردبحث آنان در شرح هياكل‌النور شيخ اشراق است. در اين نوشتار، به‌طور خاص به بررسي شرح دو حكيم از تعريف جسم نزد شيخ اشراق پرداخته مي‌شود. در اين بررسي مشاهده مي‌شود كه شارحان بر سر معناي دو اصطلاح «قصد» و «اشاره» اختلاف‌نظر دارند. همچنين، ازنظر دواني، وجه افتراق و اشتراك ميان اجسام، «هيئت لازم» است و ازنظر دشتكي، «هيئت غيرلازم». سومين محل نزاع، ذيل مبحث جزء لايتجزي است. دواني بر اين عقيده است كه آنچه قبول اشارۀ حسي مي‌كند، منقسم در جهات ثلاث است؛ درحالي‌كه بنا به قول دشتكي، مقصود به اشارۀ حسي‌بودن، اعم است از قابليت انقسام در جهات ثلاث. پس از طرح منازعات آنان، با روش تحليلي‌ـ‌تطبيقي به بررسي نزاع ميان اين دو شارح و درنهايت محاكمۀ آنان پرداخته مي‌شود.