عوامل اجتماعي و جمعيت‌شناختي مرتبط با مراقبت غيردستمزدي در مناطق شهري ايران: شواهدي از پيمايش گذران وقت (1398-1399)

موضوع مراقبت‌هاي خانوادگي يا غيردستمزدي در مطالعات داخلي از جنبۀ مراقبت‌هاي دريافتي از سوي سالمندان بررسي‌شده و تاكنون تلاشي براي شناسايي عوامل مؤثر بر ارائۀ اين نوع مراقبت‌ها و ويژگي‌هاي مراقبان در سطح ملي صورت نگرفته است. بر همين اساس، پژوهش حاضر به بررسي عوامل اجتماعي-جمعيتي مرتبط با مقدار زمان اختصاص‌يافتۀ افراد به مراقبت غيردستمزدي از كودكان، بزرگسالان و هر دو گروه (ساندويچي) در مناطق شهري كشور پرداخته است.اين مقاله تحليلي ثانويه است و داده‌ها برگرفته از موج سوم پيمايش گذران وقت در مناطق شهري ايران در سال 1398-1399 است.شايع‌ترين نوع مراقبت مختص به كودكان (73 درصد) است و سهم مراقبت از بزرگسالان (18 درصد) و مراقبت‌هاي ساندويچي (5 درصد) در جايگاه‌هاي بعدي قرار گرفته‌اند. درمجموع مؤثرترين عامل، مربوط به متغير جنس بود و زنان در مقايسه با مردان با اختلاف، زمان بيشتري را صرف مراقبت از اعضاي خانوار كرده‌اند؛ هرچند اين شكاف در مراقبت از بزرگسالان به حداقل مي‌رسد. مراقبت از كودكان در سنين فرزندآوري براي زنان و مردان به اوج مي‌رسد، اما با افزايش سن كاهش مي‌يابد تا اينكه در سال‌هاي پاياني عمر، مراقبت از بزرگسالان (به‌ احتمال ‌زياد همسران) نوع غالب مراقبت است.با توجه به اهميت اقتصادي ارائۀ مراقبت‌هاي غيردستمزدي در سطح خانوار و شكاف جنسيتي چشمگير در مراقبت از كودكان كه يكي از موانع احتمالي تحقق سود جنسيتي در ايران است، تحقيق حاضر مي‌تواند به تعميق دانش موجود و سياست‌گذاري‌هاي آتي در اين زمينه كمك كند.