ارزيابي فناوري: رويكردها، چالش‌ها، و حوزه‌ها

ارزيابي فناوري پيامدهاي ورود و گسترش فناوري‌ها را از جنبه‌هاي اجتماعي، فرهنگي، اخلاقي، و محيط‌زيستي بررسي مي‌كند. هدف اين پژوهش تعيين رويكردها و چالش‌ها و حوزه‌هاي ارزيابي فناوري بود. پژوهش جزو مطالعات توصيفي ـ تحليلي با استفاده از روش فراتركيب و پيمايشي بود. ابتدا منابع موجود و مقالات پراستناد اين حوزه انتخاب و مطالعه شد. سپس با انتخاب 10 سازمان‌ بين‌المللي ارزيابي فناوري و بررسي اخبار و تحليل پروژه‌ها و ديگر منابع مرتبط با آن‌ها، رويكردها و چالش‌ها و حوزه‌هاي ارزيابي فناوري مورد تمركزشان احصا گرديد. بر اساس اين دو دسته اطلاعات، پرسش‌نامه‌اي با 40 پرسش تدوين و توسط 31 خبره تكميل و تحليل شد. بر طبق مهم‌ترين نتايج حاصل از تحليل پرسش‌نامه‌ها، انجام پژوهش‌هاي فرارشته‌اي، تعاملات بين‌بخشي و بين‌سازماني، وضع قوانين براي ارزيابي فناوري، و تشكيل مؤسسه‌اي در ايران براي ارزيابي فناوري ضروري‌ است. در انتخاب روش ارزيابي فناوري، مهم‌ترين ملاحظه‌ها «جامع و مانع بودن» و «برآوردن اهداف» است. روش‌هاي مشاركتي و روش دلفي بهترين روش ارزيابي فناوري است. بر طبق نتايج، مشاهدۀ ميداني مناسب‌ترين روش بررسي نظر عامۀ مردم دربارۀ فناوري‌هاست. در ارزيابي فناوري، بايد به پذيرش اجتماعي و تعارضات فناوري با جامعۀ سنتي، تأثيرات فناوري بر سلامت جامعه و حريم خصوصي و امنيت جامعه توجه شود. مهم‌ترين حوزه‌هايي كه جمهوري اسلامي ايران در ارزيابي فناوري بايد بر آن‌ها تمركز كند عبارت‌‌اند از تأثيرات فناوري‌ها بر آلودگي هوا، سياست‌هاي انرژي، هوش مصنوعي، امنيت سايبري، و شبكه‌هاي اجتماعي.