بررسي جامعه‌شناختي عدم موفقيت شركت‌هاي سهامي زراعي در دوران بعد از اصلاحات ارضي (مورد مطالعه: شركت سهامي زراعي رودپيش فومن)

اصلاحات ارضي را مي‌توان مهم‌ترين اتفاق در جامعۀ روستايي ايران در يكصد سال اخير دانست كه صاحب‌نظران دربارۀ آن از منظرهاي مختلف به بحث و تبادل‌نظر پرداخته‌اند. تشكيل واحدهاي بهره‌برداري جمعي مانند شركت‌هاي سهامي زراعي، از سياست‌هاي متمم اجراي اصلاحات ارضي بود كه چندان توفيق نيافت.پژوهش حاضر به شيوۀ كيفي به فرايند فروپاشي نظام بهره‌برداري شركت‌هاي سهامي زراعي مي‌پردازد. داده‌ها از طريق مصاحبه‌هاي باز و نيمه‌ساخت‌يافته از 15 نفر از اعضا، سهامداران و دست‌اندركاران شركت سهامي زراعي رودپيش فومن گردآوري و داده‌ها با روش تحليل مضمون، توصيف و تحليل شد.مسائل اجتماعي-فرهنگي، اقتصادي-معيشتي و حقوقي-قانوني با مضاميني مانند ناآگاهي، مشاركت غيرداوطلبانه، منفعت نامعلوم و مالكيت، پيش از آغاز فعاليت شركت و مسائل اجتماعي-فرهنگي، فني- تكنيكي، حقوقي-قانوني و سازماني-تشكيلاتي با مضاميني مانند عدم پذيرش اجتماعي، انعطاف‌ناپذيري مديران، احساس بي‌قدرتي سهامداران، شكست روش‌هاي نوين، تغيير چندبارۀ قراردادها، احساس سلب مالكيت، دست‌اندركاران غيرمتخصص و نبود تشكيلات اداري و نظام جزا و پاداش كارآمد در زمان فعاليت آن، از مؤلفه‌هاي مؤثر در سرانجام شركت بوده‌اند.اين پژوهش نشان مي‌دهد درنظرنگرفتن شرايط فرهنگي و تجربۀ زيستۀ مردم بومي، عدم احترام به مالكيت و نبود برنامه‌ريزي براي كسب اعتماد اجتماعي -كه لازمۀ سرمايۀ اجتماعي مورد نياز براي موفقيت هر طرح توسعۀ محلي است- ايجاد يك نظام بهره‌برداري جديد را به شكست خواهد كشاند.