درونگرايي اشتدادي و انگيزش اخلاقي در فلسفه عمل از ديدگاه ملاصدرا

اين نوشتار با روش توصيفي ـ تحليلي به بررسي ديدگاه ملاصدرا درباره انگيزش اخلاقي پرداخته است. ملاصدرا در آثار خويش، براي مبدأ انگيزشي انسان براي انجام فعل، دو نوع تبيين ارائه داده است: تبيين ماهوي و تبيين اشتدادي. او در تبيين ماهوي هماهنگ با فيلسوفان پيش از خود، گاه انگيزش را به حلقه اول از مبادي صدور فعل يعني شناخت و تصور (داعي) نسبت داده، اما در بيشتر موارد عامل اصلي انگيزش را به حلقه دوم يعني شوق مربوط ميداند. شوق پس از ادراك (تصور و تصديق) و پيش از اراده (اجماع و عزم)، حالتي انگيزشي در فاعل ايجاد ميكند. بر اساس اين تبيين، ممكن است فاعل، خوبيِ فعل را درك و تصديق كند اما نسبت به آن شوق نداشته باشد و نيز احتمال دارد امري را كه نسبت به آن شوق دارد، اراده نكند و بنابرين ميان اين سه مرحله رابطه‌يي امكاني تصوير ميشود. بر اساس تبيين وجودي و اشتدادي، ميان ادراك، شوق و اراده پيوندي عميق و ذاتي وجود دارد كه از آن ميتوان به «درونگرايي اشتدادي» تعبير نمود. اعتقاد ملاصدرا به 1) سريان علم، شوق و اراده در سراسر وجود، 2) هويت واحد نفس و وحدت قوا و افعال و 3) نقش دوگانه شناختي ـ انگيزشي عقل عملي، دلايلي است كه ميتواند به تبيين اين نوع از درونگرايي در ديدگاه او كمك نمايد.