تحليل ساختاري نظام مسائل توسعه آذربايجان شرقي

مختصات ژئوپليتيكي، ويژگي‌هاي متمايز اقليمي و فرهنگي، روندهاي متفاوت توسعه و محيط امنيتي متفاوت باعث شده تا استان‌هاي كشور و به‌طور خاص آذربايجان شرقي به لحاظ شاخص‌هاي توسعه‌يافتگي و روندهاي محيطي با مسائل متمايزي مواجه باشند. بر اين مبنا هدف اصلي اين پژوهش، شناسايي مهم‌ترين مسائل توسعه استان و نيز تحليل شبكه‌اي و نسبت سنجي بين مسائل به لحاظ تأثيرگذاري و تأثيرپذيري و نهايتاً دستيابي به مسائل كليدي (به‌عنوان موانع اصلي پيشرفت و توسعه استان) است. در اين چارچوب به لحاظ روش‌شناختي علاوه بر بررسي اسنادي موضوع، تحليل كيفي و مصاحبه عميق با 65 نفر از مديران و نخبگان ارشد استان در چهار طيف سازمان‎هاي دولتي و بخش خصوصي، نهادهاي عمومي و نخبگان دانشگاهي و فعالان مدني مبنا قرارگرفته و از تكنيك تحليلي «ماتريس تأثير متقابل» و نيز دو نرم‌افزار يوسي‌نت (UCINET) و Micmac)) و روش تجزيه‌وتحليل ساختاري يا شبكه‌اي براي شناسايي الگوي روابط مؤلفه‌هاي كليدي مؤثر بر توسعه و پيشرفت استان استفاده شده است. يافته‌هاي پژوهش در محور تأثيرگذاري ـ تأثيرپذيري مسائل و بر مبناي ماتريس 39*39، به ترتيب در چند طيف؛ متغيرهاي تأثيرپذير، متغيرهاي تأثيرگذار، متغيرهاي دو وجهي، متغيرهاي ميانجي و نهايتاً متغيرهاي كليدي مفهوم‎بندي گرديده و در چارچوب تحليل شبكه‌اي، عوامل كليدي مؤثر بر توسعه استان به لحاظ ميزان تأثيرگذاري به‌اين‌ترتيب شناسايي شدند: 1) ساختار متمركز اداري و اختيارات محدود منطقه‎اي، 2) اقتصاد دولتي و رانتي، 3) غفلت از ظرفيت‎ها و فرصت‎هاي ژئوپليتيكي استان، 4) رويكرد امنيتي مركز به آذربايجان، 5) بي‌توجهي دولت به سرمايه‌گذاري‌هاي زيرساختي، 6) تحريم‌ها و بحران اقتصادي كشور، 7) چند پارچگي نظام مديريتي استان و شهرستان، 8) توسعه نامتوازن و نابرابر درون استاني، 9) انسداد در گردش نخبگان، مديران و فقدان احزاب مستقل، 10) فساد و تخلفات مالي و مديريتي كارگزاران استان.