بررسي تأثير صنايع موجود و در دست احداث شهر اراك بر كيفيت هواي شهر با استفاده از مدل ADMS

سابقه و هدف: اراك يكي از هشت كلان شهرآلوده ايران به ‌حساب مي‌آيد كه آلودگي آن به‌ طور عمده تحت تأثير فعاليت صنايع مختلف مستقر در شهر يا حومه آن مي‌باشد. با استفاده از مدل‏سازي آلودگي هوا مي‏ توان اثر انتشار ذرات معلق و گازهاي ناشي از فعاليت‏ هاي صنايع مختلف را بر محيط زيست منطقه برآورد نمود. اين تحقيق سعي در بررسي تأثير صنايع موجود و در دست احداث شهر اراك بر كيفيت هواي اين شهر با استفاده از مدل ADMS به ‌عنوان مدل پركاربرد و مورد وثوق سازمان حفاظت محيط زيست دارد.مواد و روش‌ها: با توجه به اينكه در شهر اراك منابع كانوني از منابع اصلي آلودگي هوا مي‌باشند، براي مدل‏سازي آلودگي هواي اين شهر از مدل ADMS-5.2 استفاده و 17 صنعت بزرگ (شامل 98 دودكش) واقع در محدوده شهر به‌ عنوان نقاط آلاينده در نظر گرفته شدند. افزون بر اطلاعات انتشار، اطلاعات هندسي دودكش شامل ارتفاع و قطر دهانه آن و درجه حرارت هواي خروجي نيز وارد مدل شد. به ‌منظور صحت‌ سنجي نتايج به‌ دست آمده از مدل‌سازي، نتايج اندازه‌گيري‌ هاي ايستگاه‌هاي محيطي با مقادير برآورد شده از مدل‌سازي با استفاده از ضريب همبستگي خطي پيرسون مورد مقايسه قرار گرفت.نتايج و بحث: نتايج به ‌دست آمده گوياي آن بود كه غلظت گازهايCO، SO2 و NO2 در همه ايستگاه ‌ها در حد مجاز استاندارد سازمان حفاظت محيط زيست است. پراكنش ذرات معلق (خطوط هم مقدار) در شهر اراك به سمت غرب و جنوب غربي تا شعاع 3 كيلومتري در جهت باد غالب و نيمه غالب و در محدوده شازند به سمت غرب تا شعاع 1 كيلومتري در جهت باد غالب و به سمت جنوب غرب تا 5 كيلومتري در جهت باد نيمه غالب صورت گرفته است. سپس به غلظت زمينه منطقه يعني 19.1 ميكروگرم رسيده است. تجمع خطوط هم مقدار گاز SO2 در كانون آلودگي شازند تا شعاع 7 كيلومتري در جهت غرب و تا شعاع 10 كيلومتري در جهت جنوب غرب مشاهده مي‌شود. تجمع خطوط هم مقدار گاز NO2 مشابه گاز SO2 مي‌باشد. شعاع تأثير گاز CO از اراك به سمت شازند كشيده شده است. تجمع خطوط هم مقدار گاز CO در اراك تا شعاع 5 كيلومتري در جهت غرب و و جنوب غرب صورت گرفته است. تجمع خطوط هم مقدار گاز H2S در شازند تا شعاع 5 كيلومتري در جهت غرب و جنوب شرق و غربي مي‌باشد. به‌ طور كلي بخشي از اختلاف بين نتايج نمونه‏برداري و مدل‏سازي نشان‌دهنده وجود منابع آلاينده‌اي است كه در مدل ديده نشده و خارج از منابع آلاينده كارخانه‌ها است. در بيشتر ايستگاه‌ها نتايج مدل‏سازي و اندازه‌گيري گاز SO2 اختلاف زيادي نداشت و ضريب همبستگي داده‌ ها بالاست كه بيانگر دقت محاسبات و نقش پررنگ صنايع در نظر گرفته شده بر غلظت اين آلاينده گازي است. همچنين، در بيشتر ايستگاه‌ها نتايج اندازه‌گيري‌محيطي گاز NO2 نسبت به مدل‏سازي كمتر بود كه نشان مي‌داد صنايع، سهم بيشتري در انتشار اين گاز در آن نقاط داشته است. احتمالا به ‌دليل در نظر گرفتن صنايع در دست احداث، انتشار اين آلاينده بيشتر از مقدار موجود تخمين زده شده است. غلظت اندازه‌گيري ‌محيطي گاز CO در همه ايستگاه‌ها بيشتر از نتايج مدل‏سازي است. صنايع، سهم كمي در بار آلودگي اين آلاينده دارند و در منطقه ‌هاي شهري غلظت گاز مونوكسيدكربن به منابع متحرك و بار ترافيكي وابسته است.نتيجه‌گيري: در مجموع، منحني ميزان‌هاي آلايندگي شهر نشان داد كه كانون آلايندگي در جنوب شرقي اراك و در مجموعه پالايشگاه، پتروشيمي و نيروگاه حرارتي قرار گرفته است. با توجه به اورلي كانتور پراكنش گاز و ذرات، تعدادي از نقاط كه در تمام كانتورها در نزديكترين فاصله به كانون آلودگي بوده است، به ‌عنوان نقاط حساس و دو نقطه به‌ عنوان ايستگاه شاهد و 4 نقطه نيز به ‌عنوان ايستگاه‌هاي در معرض آلودگي در هر دوره پيشنهاد شد.