شبيه‌سازي توليد و كارايي مصرف آب ارقام بهاره كلزا در اقليم‌هاي گرم و معتدل

سابقه و هدف: كلزا يكي از مهم ترين گياهان روغني در سراسر دنيا مي باشد. كشت اين گياه به علت درصد روغن بالاي آن (حدود 40 تا 45 درصد روغن) مي باشد. با اين حال، در سال هاي اخير سطح زير كشت گياه كلزا به علت كمبود آب كاهش پيدا كرده است. كاربرد ارقام مقاوم به خشكي و داراي كارايي مصرف آب بالا مي تواند به توسعه سطح زيركشت و افزايش توليد اين گياه كمك كند. بنابراين اين مطالعه به منظور ارزيابي كارايي مصرف آب ارقام بهاره كلزا در اقليم هاي گرم و معتدل انجام شد.مواد و روش ها: هدف از اين پژوهش بررسي ارقام مختلف به عنوان راهكاري براي افزايش توليد كلزا و بهبود كارايي مصرف آب اين گياه در اقليم هاي مختلف در استان هاي خوزستان و لرستان بود. براي اين هدف چهار شهرستان شامل دو شهرستان خرم آباد و كوهدشت در استان لرستان به عنوان اقليم هاي معتدل و نيمه خشك و دو شهرستان دزفول و شوشتر در استان خوزستان به عنوان اقليم هاي گرم و خشك انتخاب شدند. ابتدا داده هاي اقليمي بلند مدت روزانه (شامل دماي كمينه و بيشينه، بارندگي و تابش روزانه) اين شهرستان ها جمع آوري شد. ارقامي كه در اين تحقيق مورد استفاده قرار گرفتند شامل Hyola308 (زودرس)، Hyola401 (متوسط­رس) و RGS003 (ديررس) بودند. همچنين به منظور شبيه سازي رشد و عملكرد كلزا تحت مناطق مختلف از مدل APSIM-Canola استفاده گرديد. در اين مطالعه براي تمامي تجزيه هاي آماري و رسم شكل ها از نرم افزار OriginPro 9.1 استفاده شد.نتايج و بحث: نتايج اين مطالعه نشان داد كه صفات مورد بررسي (شامل عملكرد دانه، زيست توده، كارايي مصرف آب، وزن دانه، تبخير و تعرق واقعي، ميانگين دما در طول دوره رشد و طول دوره رشد كلزا) تحت تاثير رقم و منطقه (نوع اقليم) قرار داشتند. بر اساس نتايج به دست آمده در مجموع آزمايش هاي بلند مدت شبيه سازي بالاترين مقدار عملكرد دانه و كارايي مصرف آب (به ترتيب 3037 كيلوگرم در هكتار و 6.9 كيلوگرم در هكتار بر ميلي‎متر) در سطح رقم متوسط رس Hyola401 به دست آمد. همچنين نتايج مشخص نمود كه مناطق معتدل و نيمه خشك نسبت به مناطق گرم و خشك مقدار عملكرد دانه، زيست توده و كارايي مصرف آب را به ترتيب 2507 كيلوگرم در هكتار، 10100 كيلوگرم در هكتار و 2.7 كيلوگرم در هكتار بر ميلي‎متر افزايش مي دهد. تيمار خرم آباد × Hyola401 به علت ميانگين كمتر دما در طول دوره رشد (10.9 درجه سانتي­گراد) و طول دوره رشد (224.9 روز) بيشتر، بالاترين مقدار كارايي مصرف آب، عملكرد دانه و زيست توده (به ترتيب 9 كيلوگرم در هكتار بر ميلي‎متر، 4954 و 17943 كيلوگرم در هكتار) را به خود اختصاص داد در حالي كه كمترين مقدار صفات مذكور در تيمار دزفول × Hyola308 (به ترتيب 5 كيلوگرم در هكتار بر ميلي‎متر، 1369 و 5514 كيلوگرم در هكتار) ثبت گرديد.نتيجه گيري: به طور كلي نتايج نشان داد كه توسعه كشت كلزا در مناطق معتدل مي تواند در جهت افزايش توليد اين گياه در كشور و در راستاي پايداري سيستم هاي كشت كلزا قرار گيرد. همچنين استفاده از يك رقم متوسط رس مانند Hyola401 در هر دوي اقليم هاي معتدل و گرم مي تواند از طريق توليد بيشتر به ازاي آب مصرفي باعث افزايش كارايي مصرف آب و پايداري سيستم هاي توليد كلزا مورد توجه قرار بگيرد.