اثر مقادير مختلف نيتروژن و روي بر صفات فيزيولوژيكي، عملكرد و محتواي پروتئين دانه گندم در شرايط تنش گرماي انتهاي فصل رشد

تنش گرما در طول دوره پر شدن دانه مي تواند به كاهش عملكرد دانه گندم منجر شود. بر اين اساس، به منظور بررسي اثر احتمالي مصرف كود نيتروژن و روي بر كاهش اثرات تنش گرما بر صفات فيزيولوژيكي، عملكرد و محتواي پروتئين دانه گندم رقم چمران، آزمايشي در مزرعه آموزشي و پژوهشي دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي خوزستان در پاييز سال زراعي 98-1397 به صورت كرت‌هاي دوبار خرد شده در قالب طرح پايه بلوك‌هاي كامل تصادفي با چهار تكرار اجرا شد. عوامل آزمايشي شامل سه تاريخ كاشت اول آذر، بيستم آذر و دهم دي در كرت هاي اصلي، چهار مقدار نيتروژن (صفر، 75، 150 و 225 كيلوگرم در هكتار نيتروژن خالص از منبع اوره) در كرت‌هاي فرعي و سه مقدار روي (صفر، 10 و 20 كيلوگرم در هكتار روي از منبع سولفات روي) در كرت‌هاي فرعي فرعي بودند. نتايج نشان داد كه تأخير در كاشت (از اول آذر)، منجر به كاهش معني دار (P≤0.01) پروتئين دانه، شاخص سبزينگي برگ، شاخص پايداري غشاي سلول، عملكرد دانه، عملكرد زيستي و شاخص برداشت شد. مصرف نيتروژن باعث كاهش اثرات تنش گرما بر عملكرد دانه گندم شد به طوري كه با مصرف 75، 150 و 225 كيلوگرم نيتروژن در هكتار در كشت بيستم آذر و دهم دي، عملكرد دانه گندم به ترتيب 43، 59 و 64، 50، 70 و 55 درصد در مقايسه عدم استفاده از كود نيتروژن بهبود يافت. همچنين مصرف روي باعث كاهش اثرات تنش گرما بر عملكرد دانه گندم شد به طوري كه با مصرف 10 و20 كيلوگرم روي در هكتار در كشت ديرهنگام و خيلي دير هنگام، عملكرد دانه گندم به ترتيب 5، ،6، 35  و 40 درصد در مقايسه عدم استفاده از كود روي بهبود يافت. مصرف روي نيز اثرات تنش گرما بر عملكرد دانه گندم را از طريق افزايش وزن دانه كاهش داد و باعث افزايش وزن دانه به ميزان 24 درصد شد. شاخص برداشت گندم تحت تأثير تنش گرما حدود 18 درصد كاهش يافت. به‌طوركلي، در صورت تاخير در كاشت، استفاده از عناصر غذايي روي (حداقل به ميزان 10 كيلوگرم در هكتار) و نيتروژن (حداقل به ميزان 150 كيلوگرم در هكتار) مي‌تواند اثرات زيانبار ناشي از تنش گرماي انتهاي فصل را در شرايط آب و هواي اهواز كاهش داده و موجب بهبود صفات فيزيولوژيك (سبزينگي و پايداري غشاي سلول)، زراعي و محتواي پروتئين دانه گندم نان شود.