بررسي تطبيقي درهاي چوبي تاريخ‌دار تبرستان در دوره حكومت مرعشيان (قرن نهم هجري قمري)

از بين آثار چوبي تاريخي اسلامي برجاي مانده در ايران، درهاي چوبي يكي از نمونه‌هاي تقريبا فراوان و شاخص به‌منظور مطالعه تاريخ هنر به‌شمار مي‌روند. آن‌ها اغلب علاوه بر تزيينات، داراي كتيبه‌هايي مشتمل بر متون مذهبي و ادعيه هستند كه حاوي اطلاعات مهمي از دوره تاريخ ساخت‌شان هستند. از طرفي مرعشيان از جمله حكومت‌هاي محلي ايران هستند كه كم‌تر در منابع به آن‌ها پرداخته شده است. آن‌ها در قرن نهم هجري قمري در منطقه تبرستان (مازندران كنوني) حكومت مي كرده اند و آثار نسبتا زيادي از آنان در غالب بناهاي آرامگاهي برجاي مانده است. عدم ثبت درهاي ارزشمند اين دوره تاريخي علي‌رغم كثرث آن‌ها، ضرورت اصلي مقاله حاضر به‌شمار مي‌رود. هم‌چنين، هدف اين مقاله شناسايي و دسته‌بندي درهاي تاريخي چوبي متعلق به قرن نهم هجري قمري در مازندران و مطالعه تطبيقي و بررسي سير تحول آن‌ها در سدهِ مذكور است. بر اين مبنا پرسش‌ اصلي پژوهش اين ‌است: ويژگي‌هاي هنري درهاي دوره مرعشيان با گاه‌نگاري مشخص چيست؟ در اين پژوهش، علاوه بر مطالعه تحليلي و توصيفي از روش تاريخي و تطبيقي استفاده شده است. به نحوي كه براي انجام اين مطالعه بر اساس پيمايش‌هاي ميداني، داده هاي كتابخانه اي و اسنادي تعداد چهارده درِ تاريخي به صورت هدفمند شناسايي و به‌عنوان نمونه‌هاي پژوهش انتخاب شده است. انتخاب آثار بر اساس مولفه‌هايي نظير تاريخ‌دار بودن، داشتن تزيينات و آرايه‌هاي جالب توجه، بوده و جامع آماري پژوهش را شكل داده است. نتايج پژوهش نشان داد كه، با توجه به حمايت‌هاي جدي مرعشيان از ساخت بناهاي آرامگاهي و متعاقبا درهاي چوبي، يك سير حركتي مداوم و مستمر در ساخت و تزيين اين درها ديده مي‌شود، به‌ترتيبي كه رد پاي يك سبك معين در ساخت و تزيين آن‌ها عيان است.