علم تحول انسان از منظر فرانظريه

علم تحول انسان محدود به بيان فرضيه، نظريه‌پردازي و بررسي تجربي نيست، بلكه فرانظريه‌هاي اين علم تفسير نتايج و كاربردهاي تربيتي را نيز تحت تأثير قرار مي‌دهند. هدف اين مقاله بررسي علم تحول انسان در پرتو فرانظريه‌هاي اين علم بود. تناسب بين فرانظريه‌ها و نظريه‌ها (كه مبناي سياست‌گذاري‌هاي تعليم و تربيت و كاربردهاي آموزشي هستند)، از ضروريات تحول بهينۀ انسان است. از اين رو در اين مقاله با استفاده از روش توصيفي تحليلي، انواع فرانظريه‌هاي علم تحول انسان شامل فرانظريۀ دو نيمه‌سازي دكارتي و فرانظريۀ فرايندي ـ رابطه‌اي مورد واكاوي قرار گرفته است. فرانظريۀ دونيمه‌سازي دكارتي، جهان هستي را در قالب قطب‌هاي دوگانۀ جمع‌پذير ترسيم مي‌كند، در حالي‌كه فرانظريۀ فرايند_ رابطه‌اي، جهان هستي را به‌عنوان سيستمي از روابط متقابل كل و جزء، پويا و در حال تغيير ترسيم مي‌كند. در اين فرانظريۀ قطب‌ها در يكديگر رسوخ كرده و هر قطب در عين حال كه ديگري را تعريف مي‌كند، خود نيز به‌وسيله ديگري تعريف مي‌شود. همچنين، كل يك سيستم سازمان‌يافته از بخش‌هاست، به‌نحوي كه هربخش به ‌وسيلۀ ارتباطش با ديگر بخش‌ها و با كل تعريف مي‌شود. بنابراين، كل بزرگتر از جمع بخش‌هايش نيست، بلكه از آن متفاوت است. ناكامي فرانظرية دونيمه‌سازي دكارتي در تشريح پيشرفت‌هاي جديد در علم تحول انسان، نفوذ 300 ساله اين فرانظريه را كاهش داده و فرانظريۀ فرايندي ـ رابطه‌اي در حال جايگزيني با‌ آن است.