تبيين جامعه شناختي عوامل مؤثر بر عملكرد مطلوب گروه‌هاي حفاظت و بهره برداري از منابع آب استان اصفهان

امروزه سرمايۀ فرهنگي و ارتقاي آن يكي از مهم‌ترين ابزارهاي مورد توجه علوم‌اجتماعي در كاهش و كنترل مسائل اجتماعي براي بحران‌هاي زيست‌محيطي است. يكي از عوامل مهم در‌حوزۀ توسعۀ اجتماعي آب زاينده‌رود، كارآمدي و عملكرد نيروهاي حفاظت از منابع آبي است. هدف از پژوهش حاضر، بررسي عوامل فرهنگي و اجتماعي مؤثر بر عملكرد مطلوب گروه‌هاي حفاظت و بهره‌برداري از منابع آب استان اصفهان است. در مباني نظري اين پژوهش از نظريه‌هاي جامعه‌شناسي، نظريۀ اجتماعي-روانشناختيِ رفتار نوع‌دوستانۀ شوارتز، ديدگاه گيدنز، مور و مارانز و ديدگاه استرن استفاده شده است. روش تحقيق، پيمايشي و از نوع توصيفي-همبستگي است. جامعۀ مطالعه‌شده شامل كليۀ نيروهاي سازماني و نيروهاي شركت‌هاي وابسته به معاونت حفاظت و بهره‌برداري شركت آب منطقه‌اي اصفهان در سال 1400 است. با‌توجه به اينكه تمام 362 نفر به‌عنوان نمونۀ آماري شدند، براي گردآوري اطلاعات از پرسشنامۀ محقق‌ساخته استفاده و در تحليل داده‌ها نيز علاوه‌بر آمار توصيفي (ميانگين، واريانس، انحراف معيار، كمينه و بيشينه، فراواني و درصد) از آمار استنباطي (آزمون كلموگروف اسميرنف، تحليل عاملي تأييدي و روش مدل‌سازي معادله‌هاي ساختاري) استفاده شد. نتايج نشان داد كه عوامل فرهنگي (اعتماد اجتماعي، مشاركت اجتماعي و تعارضات آبي) و عوامل اجتماعي (آگاهي زيست‌محيطي، نگرش‌هاي زيست‌محيطي و فرهنگ اصلاح الگوي مصرف) بر عملكرد مطلوب گروه‌هاي حفاظت و بهره‌برداري از منابع آب استان اصفهان اثر دارند. آگاهي زيست‌محيطي با وزن Beta (0.235)، نگرش‌هاي زيست‌محيطي با وزن  Beta(0.555)، فرهنگ اصلاح الگوي مصرف با وزنBeta  (1.063)، اعتماد اجتماعي با وزن  Beta(0.830)، مشاركت اجتماعي با وزن Beta (0.929) و تعارضات آبي با وزن Beta (0.909) بر عملكرد مطلوب گروه‌هاي حفاظت و بهره‌برداري از منابع آب استان اصفهان اثر‌گذار هستند. بر اين اساس، رفتارهاي زيست‌محيطي شهروندان و نهادها بايد زيست‌بوم‌گرا و بر ارزش‌ها، باورها، آگاهي زيست‌محيطي مردم استوار باشند؛ بنابراين نهاد‌ها در كنش‌هاي مديريتي و كاربردي جديد در پايداري آب و چالش‌هاي زيست‌محيطي‌ شهروندان بايد علاوه‌بر عوامل فني، متوجه نگرش و دانش‌ زيست‌محيطي انسان و ابعاد فرهنگي رفتارهاي شهروندان باشند. نتيجۀ پژوهش حاضر نشان داد كه آگاهي و دانش زيست‌محيطي و ميزان مشاركت اجتماعيِ ضعيف بهره‌برداران محلي از عوامل مؤثر بر كارآمدي و اثربخشي گروه‌هاي حفاظت از منابع آبي در اصفهان است.