واكاوي پيدايش عالم از نگاه هاوكينگ بر اساس مباني ملاصدرا

مسئلۀ آفرينش و خلقت عالم هستي يكي از چالش‌‌هاي فلاسفه، متكلمان و دانشمندان فيزيك در همۀ اعصار بوده است. هدف اين پژوهش كه به شيوۀ توصيفي – تحليلي تنظيم شده، بررسي ديدگاه هاوكينگ دربارۀ پيدايش جهان هستي با ديدگاه ملاصدرا بر اساس آموزه‌هاي حكمت متعاليه است. در اين مقاله ضمن بررسي اين دو ديدگاه دربارۀ خلقت عالم هستي، به مقايس مباني معرفت‌شناختي و هستي‌شناختي ملاصدرا و نظريۀ هاوكينگ در چگونگي آفرينش نيز پرداخته شده است تا در سايۀ آن، وجوه اشتراك و اختلاف آراء و تفوق يكي بر ديگري معلوم شود. در اين مقاله روشن مي‌گردد كه مفاهيم «هيچ» و «خلأ» در نظريۀ هاوكينگ دربارۀ خلقت جهان، با مفهوم خلأ در حكمت متعاليه بسيار متفاوت است و به‌معناي نيستي محض نيست. همچنين، ملاصدرا با التفات به آموزه‌‌هاي ديني و براساس مباني عقلي خويش، همچون اصالت وجود‌‌‌ و حركت جوهري، ضمن پذيرش خلق‌ از عدم، به اثبات عقلاني حدوث زماني عالم (به‌معناي خاص) مي‌پردازد. به‌اعتقاد ايشان، فيض الهي چنان مستمر و غيرمنفك از خداوند است كه تصور آغازي براي خلقت در زمان حقيقي يا زمان موهوم رفع مي‌‌شود.