معناداري صفات الهي در كلام معتزلي

معنا حقيقتي است كه پس‌از ادراك مراتب يا ظهور واقعيت در ذهن شخص محقق شده و به مخاطب منتقل مي‌شود. معناداري گزاره‌هاي كلامي و به‌ويژه صفات الهي از مهم‌ترين مباحثي است كه شالودۀ هر نظام ديني را تشكيل داده و به‌دليل متعالي‌بودن خداوند و نفي تشبيه او به مخلوق، محل نزاع فيلسوفان دين و متكلمان بوده است. در اين نوشتار با روش توصيفي ـ تحليلي نظر معتزله كه از عقل‌گراترين متكلمان اسلامي هستند، كنكاش شده است. ازنظر آنان با ملاك مطابقت گزاره‌ها با واقعيت، شناخت مراد خداوند بعداز شناخت صفات خدا حاصل مي‌شود. القاي پيام‌هاي هدايت‌گرانۀ وحي براي عموم مردم است و از‌اين‌رو، فهم مراد خداوند و صفات الهي ميسر شناخته شده است. آن‌ها معناشناسي صفات ذاتي خداوند را با نظرات مختلفي مانند احوال، نيابت ذات از صفات و معناي سلبي تبيين كردند كه هركدام از اين نظرات معرفتي براي انسان حاصل نمي‌كنند. همچنين، تعارض‌هاي متون ديني، از جمله صفات خبري را كه حاكي از لوازم جسمانيت در خداوند است، با استفاده از تأويل، استعاره و مجاز، توجه به مباحث لغوي و استناد به قرائات شاذ برطرف ساختند كه در پاره‌اي از موارد از ظاهر قرآن غفلت شده است.