اخلاق فلسفي و اخلاق توحيدي از منظر علامه طباطبايي بازخوانيِ مباني و آثار تربيتي

مسئلۀ اصلي اين پژوهش مطالعۀ تطبيقي ميان اخلاق فلسفي و اخلاق توحيدي با مطالعۀ موردي ديدگاه‌هاي علامه‌ طباطبايي است. يافته‌هاي اين پژوهش ـ كه به شيوۀ كتابخانه‌اي در جمع‌آوري اطلاعات و تحليل و توصيف عقلاني داده‌ها به نگارش در آمده ـ عبارت است از اينكه مبناي اخلاق فلسفي بر انسان‌نگري صرف‌نظر از مباحث هستي‌شناختي و صرف‌نظر از رابطۀ انسان با نظام وجود و خداوند است و كليدي‌ترين مفهوم در اين اخلاق، اعتدال است؛ درحالي‌كه مبنا در اخلاق توحيدي رابطۀ انسان با نظام وجود و به‌ويژه با خداوند است. اساسي‌ترين مفهوم در اين اخلاق، توحيد اطلاقي است. به اين معنا كه وجود خداوند از چنان اطلاقي برخوردار است كه جايي براي غير باقي نمي‌گذارد؛ بنابراين، زمينه‌اي براي شكل‌گيري رذايل اخلاقي وجود ندارد و شخص موحد با رسيدن به اين درجه از معرفت توحيدي، به همۀ فضايل اخلاقي آراسته مي‌شود؛ بدون اينكه ميان حدوث فضايل تقدم و تأخري وجود داشته باشد.