تحليل تطبيقي كنش‌هاي سه‌گانه شخصيت‌هاي اساطيري در ساختار روايي «اوديسه هومر» و «داراب‌نامه طرسوسي» بر مبناي نظريه اسطوره‌شناسي تطبيقي ژرژ دومزيل

Three Functions of Mythological Characters in Odyssey and Darab-nama: A Comparative Analysis Based on Dumézil's Theory of Comparative Mythology

پژوهش حاضر به روش توصيفي ـ تحليلي تلاش مي‌كند با تكيه بر نظرية اسطوره‌شناسي تطبيقي ژرژ دومزيل، كنش‌هاي شخصيت‌هاي اساطيري اوديسه هومر و داراب‌نامه طرسوسي را با يكديگر انطباق دهد و به اين پرسش پاسخ دهد كه كنش‌هاي شخصيت‌هاي اساطيري در «داراب‌نامه» و «اوديسه» تا چه ميزان با نظريه كنش‌هاي سه‌گانه دومزيل انطباق دارند و موارد تشابه و تفاوت آن‌ها كدام است؟ يافته‌ها حاكي از آن است كه شخصيت‌هاي اصلي اين دو اثر؛ يعني «داراب» و «اسكندر» را مي‌توان با «اوليس» در يك طبقه‌بندي قرار داد. بررسي كنش‌هاي «داراب» و «اوليس» نشان مي‌دهد كه هر دو در جايگاه پادشاهي، مؤيد ويژگي‌هاي هر سه كنش هستند؛ با اين تفاوت كه اوليس زاده خدايان (زئوس) است و داراب در مقام پادشاهي داراي فّره‌ايزدي است. هوشمندي و حيله‌گري از بارزترين صفات اوليس است درحاليكه داراب با صفت قدرتمندي شناخته‌ مي‌شود. اسكندر مقام پادشاهي را براي فتوحات ديني رها كرد، اما اوليس به سبب عدم قرباني براي خدايان مجازات شد. ساير شخصيت‌ها از جمله «طمروسيه» و «بوران‌دخت» با «پنلوپ» نيز با تفاوت‌هاي جزيي مظهر «پاكدامني» هستند. تأكيد بر وفاداري به پيمان ازدواج در اوديسه گفتمان غالب است، اما در داراب‌نامه فتوحات ديني براي اسكندر بر ساير وجوه گفتماني غلبه دارد.

The current research aims to compare the actions of mythological characters from Homer's Odyssey and Darab-nama of Abu Tahir Tarsusi. This study is based on Georges Dumézil's theory of comparative mythology and utilizes a descriptive-analytical method. The primary focus is to evaluate the extent to which these characters' actions align with Dumézil's theory of three functions. In doing so, the research considers both the similarities and differences between these mythological characters. The findings of the study suggest that the main characters of Darab-nama, namely "Darab" and "Iskander," can be classified in the same category as "Ulysses." When analyzing the actions of Darab and Ulysses, it becomes evident that both characters, as kings, exhibit characteristics associated with all three functions: sovereignty, force, and fertility. However, it is important to note that Ulysses is the son of Zeus while Darab possesses divine royal glory (farre izadi). Ulysses is characterized by his intelligence and cunning, while Darab is known for his power. Furthermore, Iskander forsakes kingship for religious conquests, whereas Ulysses faces punishment for neglecting to make sacrifices to the gods. Other characters such as "Tamrusia," "Buran-dokht," and "Penelope" also play significant roles, embodying the concept of "purity" with slight variations. In the case of Odyssey, fidelity to the marriage contract takes precedence in the narrative, while in Darab-nama, religious conquest serves as the dominant discourse.