روند مديريت جنگل‌هاي فراهيركاني ايران (بخش اول:‌ از تشكيلات اوليه تا سال 1357)

در اين نوشتار، جنگل‌هاي خارج از نيم‌رخ شمالي البرز، جنگل‌هاي فراهيركاني ناميده مي‌شوند و روند مديريت آن‌ها از بدو نخستين تشكيلات جنگل‌باني تا سال 1357 بررسي خواهد شد. منابع اطلاعاتي مورد استفاده شامل گزارش‌ها، طرح‌هاي جنگل‌داري تهيه و اجراشده، مطالعه‌هاي شناسايي و نيمه‌تفصيلي و نيز مشاهده‌هاي ميداني و تجربه حضور بيش از 30 سال در جنگل‌هاي فراهيركاني هستند. در بخش نخست كه موضوع نوشتار پيش‌رو است، گزارش روند مديريتي در چند بازه زماني معني‌دار بدين ‌شرح بررسي شد: 1) از تشكيلات اوليه تا تشكيل بنگاه جنگل‌ها در سال 1328 (عدم توجه يا كم‌توجهي)، 2) از تشكيل بنگاه جنگل‌ها تا آغاز دهه 1340 شمسي (آغاز توجه و ايجاد نخستين تشكيلات)، 3) از 1340 شمسي لغايت 1351 شمسي (شروع مديريت علمي با تهيه طرح‌هاي جنگل‌داري)، 4) از 1340 شمسي لغايت 1357 شمسي (جنگل‌كاري، احيا و توسعه فضاي سبز) و 5) از 1352 شمسي لغايت 1357 (طرح‌هاي جنگل‌داري قرق و احيا). در جمع‌بندي فعاليت‌هاي چندساله در جنگل‌هاي فراهيركاني، مي‌توان گفت كه مجموعه اقدام‌ها به‌ويژه از دهه 1340 كه حضور دولتي و تشكيلاتي نسبت به گذشته بيشتر شد، سياست مشخص با هدف و دورنماي روشني نداشت و اقدام‌ها در زمره آزمون و خطاهاي تكراري بودند. در همين بازه زماني كه جنگل‌هاي هيركاني با سياست واحد و مشخص و حتي شرح خدمات و شيوه‌نامه واحد (با اندكي تغييرات موردي) مديريت مي‌‌شدند، در جنگل‌هاي فراهيركاني بدون تعريف و برقراري سياست مشخص براي اداره جنگل‌ها، همچنان‌كه در سال‌هاي پس از 1357 هم ادامه داشت، طرح‌ها و برنامه‌هايي با عمر كوتاه، به‌شكل آزمون و خطا اجرا شدند. البته بايد اذعان كرد كه اين سابقه مديريتي در جنگل‌هاي خشك و نيمه‌خشك، كه همانند جنگل‌هاي مرطوب هيركاني پشتوانه‌اي از اطلاعات قوي (سابقه چندصد ساله مديريت جنگل‌هاي مرطوب معتدله اروپا) نداشتند، گريزناپذير بود.