ارزيابي ديناميك مورفولوژيكي رودخانه‌ بابل‌رود، استان مازندران

ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژي رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ وﯾﮋﮔﯿﻬﺎي دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ آﻧﻬﺎ ﻫﻤﻮاره دﭼﺎر ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﺗﻐﯿﯿﺮات در اﻟﮕﻮ، ﻧﯿﻤﺮخ ﻋﺮﺿﯽ و ﻃﻮﻟﯽ رود ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﯽ در ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي و ﺗﻬﯿﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻄﺮ ﺳﯿﻞ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ در اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ، ﻗﺴﻤﺖ ﭘﺎﯾﮑﻮﻫﯽ و ﺟﻠﮕﻪاي رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎﺑﻞرود در اﺳﺘﺎن ﻣﺎزﻧﺪران اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺸﺖ ﺑﺎزه از اﯾﻦ رودﺧﺎﻧﻪ در ﻣﺠﻤﻮع ﺑﻪ ﻃﻮل 10/5 ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﻣﻮﻗﻌﯿﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﺎﺧﺺ دﯾﻨﺎﻣﯿﮏ ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ رودﺧﺎﻧﻪ )MDI( ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ. ﻫﺪف اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ، ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي دﯾﻨﺎﻣﯿﮏ ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ رودﺧﺎﻧﻪ و ﺑﺮرﺳﯽ ارﺗﺒﺎط آن ﺑﺎ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي ﻣﺤﯿﻄﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ. روش MDI ﺑﺨﺸﯽ از ﭼﺎرﭼﻮب IDRAIM اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻪ ﮔﺮوه از ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژي و ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎ، ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ و ﺗﻌﺪﯾﻞ رود را ﻣﻮرد ارزﯾﺎﺑﯽ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ. ﻣﻘﺪار MDI در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ از 0,64 در ﺑﺎزهﻫﺎي ﺑﺎﻻدﺳﺖ ﺗﺎ 0,14 در ﺑﺎزهﻫﺎي ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﮐﺎﻫﺶ دﯾﻨﺎﻣﯿﮏ ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ رود از ﺑﺎﻻدﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ رود اﺳﺖ. ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ژﺋﻮﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژي رود و ﻣﻘﺎدﯾﺮ MDI ﺑﺎﻻ در ﺑﺎزهﻫﺎي 1 ﺗﺎ 4 ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﭘﻮﯾﺎﯾﯽ ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ زﯾﺎد آﻧﻬﺎ اﺳﺖ و ﺗﻬﯿﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻄﺮ ﺳﯿﻞ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ روﻧﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﭘﻼن و اﺑﻌﺎد ﮐﺎﻧﺎل رود اﻧﺠﺎم ﺷﻮد. ﻋﺮض ﻓﻌﺎل رودﺧﺎﻧﻪ و درﺟﻪ ﻣﺤﺪودﯾﺖ رود ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺿﺮﯾﺐ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ 0,92- و 0,78- ﺑﺎ ﺷﺎﺧﺺ MDI داﺷﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻫﺮﯾﮏ از اﯾﻦ دو ﻣﺘﻐﯿﺮ دﯾﻨﺎﻣﯿﮏ ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ رود ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي ارﺗﻔﺎع، ﺷﯿﺐ و ﺷﺎﺧﺺ ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﮐﺎﻧﺎل ﻫﻢ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺿﺮﯾﺐﻫﺎي ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ 0,62 ،0,68 و 0,78 ﺑﺎ ﻣﻘﺪار MDI داﺷﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﻓﺰاﯾﺶ دﯾﻨﺎﻣﯿﮏ ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ ﮐﺎﻧﺎل ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ اﯾﻦ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ.