نقش خصوصيات خاك و آستانه توپوگرافي بر فرسايش خندقي در حوضه آبخيز رودخانه شور (شهرستان مُهر)

ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ ﺧﻨﺪﻗﯽ از دﻻﯾﻞ ﻋﻤﺪه ﺗﺨﺮﯾﺐ زﻣﯿﻦ و از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ ﺧﺎك در ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن اﺳﺖ. ﺑﺨﺸﯽ از ﺣﻮﺿﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ ﺧﻨﺪﻗﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ، ازﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎي آن ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺑﻬﻢ ﺧﻮردن ﺗﻌﺎدل اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪ، ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻓﺘﺎدن ﻣﻨﺎﺑﻊ زﯾﺴﺘﯽ اﺷﺎره ﮐﺮد ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ در ﻣﻮرد ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ ﺧﻨﺪﻗﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺿﺮوري ﮐﺮده اﺳﺖ.ﻫﺪف اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ، ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﺎﺛﯿﺮ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﺧﺎك و آﺳﺘﺎﻧﻪ ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﯽ ﺑﺮ ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ ﺧﻨﺪﻗﯽ درﺣﻮﺿﻪ آﺑﺨﯿﺰ رودﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮر ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﻬﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ. ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر، 15 ﺧﻨﺪق ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺼﺎدﻓﯽ ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪﺑﺮداري و ﻣﻮرﻓﻮﻣﺘﺮي اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪ. ﺳﭙﺲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺧﻮﺷﻪاي، ﺧﻨﺪقﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ژﺋﻮﻣﺘﺮي ﺑﻪ روش Ward و ﻣﻘﯿﺎس ﻣﺠﺬور ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻗﻠﯿﺪﺳﯽ ﺧﻮﺷﻪﺑﻨﺪي ﺷﺪﻧﺪ. از رﮔﺮﺳﯿﻮن ﭼﻨﺪ ﻣﺘﻐﯿﺮه ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺗﺎﺛﯿﺮ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﺧﺎك اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮﺧﯽ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﺧﻨﺪقﻫﺎ ﻧﻈﯿﺮ ﺷﯿﺐ ﻣﺘﻮﺳﻂ S و ﻣﺴﺎﺣﺖ A ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺨﯿﺰ راس ﺧﻨﺪقﻫﺎ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﻧﺮم اﻓﺰار Arc-GIS ﺑﺮ روي ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﯽ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺧﻮﺷﻪاي، ﺧﻨﺪقﻫﺎ در ﺳﻪ ﮔﺮوه ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺮاي آﻧﺎﻟﯿﺰﻫﺎي آﻣﺎري از ﮔﺮوه ﯾﮏ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ. ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺸﺎن داد در ﮔﺴﺘﺮش ﻃﻮﻟﯽ و ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﺧﻨﺪقﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﯿﺰان ﻣﺎﺳﻪ 9/299 7/162 ، ﻧﺴﺒﺖ ﺟﺬب ﺳﺪﯾﻢ 7/967 5/769 و ﻣﻮاد ﺧﻨﺜﯽﺷﻮﻧﺪه 6/185 5/240 ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮي در اﯾﺠﺎد و ﮔﺴﺘﺮش ﺧﻨﺪق داﺷﺘﻪاﻧﺪ. اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ وﺟﻮد ﻣﻮاد آﻟﯽ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺎ ﻣﻘﺎدﯾﺮ 390 - 3/058 /- و ﭘﺘﺎﺳﯿﻢ 410/- 030/- ﻣﺎﻧﻊ از ﮔﺴﺘﺮش ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ ﺧﻨﺪﻗﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﯽﮔﺮدد. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻓﺮﻣﻮل آﺳﺘﺎﻧﻪ ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪ 𝟓𝟓𝟔.− ^S=6759.756𝑨 ﻓﺮآﯾﻨﺪ رواﻧﺎب ﺳﻄﺤﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻏﺎﻟﺐ ﻫﯿﺪروﻟﻮژﯾﮑﯽ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺮ ﮔﺴﺘﺮش ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ ﺧﻨﺪقﻫﺎ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ. اﯾﻦ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪهي ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻧﻮع ﺳﺎزﻧﺪ زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺟﺬب ﺳﺪﯾﻢ، ﻣﻮاد ﺧﻨﺜﯽ ﺷﻮﻧﺪه و ﻣﺎﺳﻪ و وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺨﯿﺰ راس ﺧﻨﺪق در ﺗﻮﻟﯿﺪ رﺳﻮب ﻧﺎﺷﯽ از ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ ﺧﻨﺪﻗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮآﯾﻨﺪ اﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺴﺘﺮش ﻃﻮﻟﯽ و ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﺧﻨﺪقﻫﺎ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﯽﮔﺮدد.