تحليل مورفوژنتيك تكوين غارهاي استان خراسان شمالي

تكوين غارها از موضوعات دانش ژئومورفولوژي است. مقاله حاضر با هدف تحليل مورفوژنتيك غارهاي خراسان شمالي تهيه شده است. از كتاب‌ها، مقالات، گزارش‌ها، نقشه‌هاي زمين‌شناسي، عكس‌هاي هوايي و تصاوير ماهواره‌اي به عنوان مواد پژوهش استفاده شد. اين تحقيق با اتكاي به بررسي ميداني، مشاهده مستقيم و اندازه‌گيري انجام شده است. 12 مورد از غارها طبيعي و در اثر فرآيندهاي تكتونيكي تكوين و توسط فرآيندهاي بيروني توسعه يافته‌اند. فرايندهاي دروني بصورت گسل‌خوردگي و چين‌خوردگي با مكانيزم‌هاي لغزش-خمش و سطح-خنثي و فرايند بيروني بصورت انحلال عمل كرده‌اند. 9 مورد از غارهاي خراسان شمالي در واحد رسوبي-ساختاري كپه داغ- هزارمسجد تكوين و توسعه پيدا كرده‌اند. غارهاي بيدك، يَيجَت، پوستين‌دوز، كافرقلعه، استاد و كُنه‌گرم، در سازند آهكي اوربيتولين‌دار روشن (سازند تيرگان (Ktr))، غارهاي سالوگ و گنج‌كوه، در آهك روشن صورتي و آهك دولوميتي (سازند مزدوران (JKmz) ) و غار خزينه‌راه در ماسه‌سنگ صورتي (سازند شوريجه ((Ksh) تكوين و توسعه يافته‌اند. غارهاي آرمادلو، كَفتَرَك، سياه‌خانه و گِسك در سنگ آهك و سنگ آهك دولوميتي (سازند لار (JI) ) در زون بينالود و غارهاي هُنامه، باباقدرت و نوشيروان در كنگلومراي پليوسن شكل گرفته‌اند. نتايج نشان مي‌دهد، در تكوين غارهاي خراسان شمالي نقش تكتونيك گسلي نسبت به انحلال برجسته‌تر است. غارهاي بيدَك، سالوگ، آرمادلو و گسك در اثر تكتونيك گسلي و انحلال با برتري گسلش، غارهاي كفترك و گنج‌كوه در اثر تكتونيك گسلي و انحلال با برتري انحلال، غارهاي يَيجَت و استاد در اثر گسل‌خوردگي و بازشدگي سطح گسل، غارهاي پوستين‌دوز و كُنِه‌گرم در اثر چين‌خوردگي لغزش-خمش و غار كافرقلعه توسط چين‌خوردگي سطح-خنثي و فرآيش تكوين يافته‌اند.