مطالعه تطبيقي كاربرد تسهيل كننده هوش مصنوعي در امر تعقيب كيفري؛ ظرفيت‌ها و چالش‌ها

در روزگار كنوني، كاربرد فناوري‌هاي مربوط‌ به هوش مصنوعي در علوم جنايي حقوق محور، جايگاه ‌قابل‌توجهي پيدا نموده است. در عرصۀ حقوق كيفري ماهوي، مباحثي هم‌چون تعيين مسئوليت كيفري در اثر جرايم ناشي از عملكرد ربات‌ها يا خودروهاي خودران جزء جذاب‌ترين و البته پرمناقشه‌ترين مباحث اين رشته ‌مي‌باشد. در عرصۀ حقوق كيفري شكلي نيز استفاده از اين فناوري در مراحل پنج‌گانه رسيدگي‌هاي كيفري محل گفت‌وگو و البته ترديدهاي بسيار است. پرسش اصلي تحقيق پيش‌ رو آن است كه آيا فناوري‌هاي مرتبط با هوش مصنوعي در امر كشف و تعقيب كيفري قابليت اعمال دارد يا خير و در فرض اعمال چه چالش‌هايي پيش روي آن است؟ نتايج پژوهش حاضر حكايت از آن دارد كه فناوري‌هاي مرتبط با هوش مصنوعي امروزه در بسياري از كشورها متناسب با اقتضائات مراحل مختلف دادرسي كيفري و با در نظر گرفتن اقتضائات هر جرم، به نقش آفريني مي‌پردازد. ازحيث كشف و تعقيب جرم، انواع ابزارهاي پليسي پيش‌بيني زمان و مكان جرم و فناوري‌هاي مربوط به تشخيص چهره (FRT)  با هدف تسهيل اقدامات پليسي و حركت از پليس واكنشي به پليس پيش‌گيرانه در بسياري از نقاط اروپا و ايالات متحده توسعه يافته و مستقر شده‌اند. آن‌چه باعث ‌مي‌شود در عرصه حقوق كيفري شكلي به‌طور كلي و در مرحله كشف و تعقيب جرم به‌طور خاص قدم‌ها با آهستگي بيشتري به سمت گسترش استفاده از اين فناوري برداشته شود وجود چالش‌هايي هم‌چون نقض حريم خصوصي و آزادي شهروندان، نقض فرض برائت و خطر نظا‌مي‌شدن عدالت كيفري ‌مي‌باشد. نويسندگان معتقدند استفاده از فناوري هوش مصنوعي در عرصۀ كشف و تعقيب جرايم مفيد و ضروري و در راستاي مقابلۀ حداكثري با پديدۀ بزهكاري ‌مي‌باشد، اما، در اين‌خصوص نبايد دچار شيفتگي شويم، استفاده از اين فناوري در مراحل مهم كشف و تعقيب جرايم تا اندازه‌اي قابل‌توصيه ‌مي‌باشد كه با اصول راهبردي حاكم بر دادرسي كيفري و هم‌چنين حقوق و آزادي‌هاي افراد در تعارض نباشد. در اين‌رابطه، تنظيم‌گري و وضع قوانين خاص مي‌تواند تا اندازه‌اي از دغدغه‌هاي پيش‌رو بكاهد. به‌همين دليل است كه ضرورت تنظيم‌گري هوش مصنوعي به شكل گسترده اي مخصوصاً در منطقه اروپا در حال بحث و بررسي ‌مي‌باشد. در اين رابطه نيز گزارش‌ها و رهنمودهاي راهبردي پيش‌بيني و منتشر گرديده است.