تبيين الگوي جامعه‌شناختي مديريت مصرف آب در حوضه آبريز مركزي استان زنجان

زمينه و هدف: در شرايط كنوني، به الگوي مصرف آب و شناخت آن در حوزه‌هاي مختلف تـوجه درخـور نمي‌شود و نياز‌ شديد‌ به‌ شناخت ميزان مصرف و عوامل مؤثر بر آن، كاملاً محسوس است، در حال حاضر حوضه آبريز مركزي استان زنجان با بحران شديد آب رو به رو است و هدف اين پژوهش تعيين عوامل اجتماعي مؤثر بر مديريت مصرف آب و ترسيم الگوي جامعه‌شناختي آن در حوضه مذكور و ارائه راهكارهاي برون رفت از بحران آب در منطقه به مجريان و مديران آب است. روش بررسي: اين پژوهش، تلفيقي از روش كمي و كيفي با استفاده از طرح همسوسازي از نوع مدل چند سطحي است كه بخش كمي با جامعه آماري 19125 بهره بردار كشاورزي و انتخاب 377 بهره بردار به عنوان نمونه از طريق فرمول كوكران با روش پيمايش و بخش كيفي با روش دلفي در سال 1401 اجرا شده است. در بخش كيفي 30 خبره از ميان كارمندان سازمان جهاد كشاورزي، اداره آب منطقه اي و نخبگان كشاورزي استان زنجان به صورت هدفمند انتخاب شده اند. يافته ها: در اين پژوهش بخش كمي و كيفي مكمل يكديگر مي باشد، بخش كمي بيانگر اين است كه متغيرهاي سرمايه فرهنگي، سرمايه اقتصادي، مشاركت اجتماعي، انسجام اجتماعي و اعتماد اجتماعي ارتباط مستقيمي با متغير مديريت مصرف آب دارند. از جمله مواردي كه در سه مرحله روش دلفي توسط نخبگان جامعه مطرح گرديد، وجود عادت هاي غلط، نقص قوانين، عافيت طلبي مسئولان و عدم توجه به مواردي از جمله يكپارچگي اراضي و عدم الگوي كشت صحيح در مديريت مصرف آب است. بحث و نتيجه گيري: با بررسي متغيرهاي مورد مطالعه در بخش كمي و يافته هاي حاصل از روش دلفي به اين نتيجه رسيديم كه متغيرهاي انسجام اجتماعي، اعتماد اجتماعي، مشاركت اجتماعي، سرمايه فرهنگي و سرمايه اقتصادي60 درصد از تغييرات متغير مديريت مصرف آب را تبيين مي‌كنند، همچنين مقوله‌ي رهبران محلي، قوانين مصوب، قواعد شكل‌گرفته، انگيزه اجتماعي، تعهد و تخصص در نيروي انساني، موارد فني و حكمراني واحد، مقوله هاي حاصل از روش دلفي هستند كه بر مديريت مصرف آب تاثير ميگذارند. در پايان تحقيق الگوي جامعه‌شناختي مديريت مصرف آب به كمك نتايج هر دو بخش كمي و كيفي ترسيم گرديد.