خداوند به عنوان «پدر آسمان» يا «روح آسمان» تحليل ماكس وبر از شكل‌گيري تصوير خداوند در تمدن چين و فلسطين باستان

فلسطين و چين باستان دو منطقه‌اي بودند كه در آنها دو دين به لحاظ تاريخي مؤثر، ظهور يافتند: در يكي آيين يهوديت و در ديگري آيين كنفوسيوس. در اين دو آيين، دو تصوير از خدا و دو الگوي رابطة انسان با خدا وجود دارد كه به عنوان يكي از عوامل مؤثر بر مسيرهاي متفاوت تاريخي دو تمدن فلسطين باستان و چين عمل كردند: در چين تصور از خداوند به صورت «روح آسمان» و در يهوديت باستان به صورت «پدر آسمان» ظهور يافت. ماكس وبر كه مطالعات تطبيقي گسترده‌اي درباره اديان جهاني داشته، هر چند از «استقلال نسبي» ايده‌هاي مذهبي سخن مي‌گويد اما شكل‌گيري اين دو تصوير از خدا را بي‌تأثير از ساختارهاي اقتصادي و سياسي اين دو تمدن نمي‌داند. در اين نوشتار قصد داريم تحليل وي از زمينه‌هاي سياسي و تاريخي اين دو تمدن و نقش اين عوامل در شكل‌گيري دو تصوير از خداوند و شكل‌گيري دو نوع پيامبري در اين دو تمدن را ارائه نماييم. در اين ميان، نقش پيامبران بني‌اسرائيل و آموزه‌هاي آنها در ايجاد تصويري شخصي از خداوند به عنوان «پدر آسمان» و نقش اديبان و آيين كنفوسيوس در چين در ايجاد تصويري غيرشخصي از خداوند به عنوان «روح آسمان» را در كانون توجه قرار گرفته است.