مقايسۀ هشياري درون‌بدني و توازن مبتني بر تغييرپذيري ضربان قلب (HRV) در زنان با تمرين يوگا و گروه بدون تمرين

هدف مطالعۀ پيش‌رو، مقايسۀ دو شاخص هشياري درون‌بدني و توازن ميان افرادي بود كه تمرين يوگا را به‌صورت مرتب انجام مي‌دهند و گروهي كه اين تمرين را انجام نمي‌دهند. اين پژوهش از نوع بنيادي بود و به روش پس‌رويدادي انجام گرفت. روند كار در شهر تهران و در آزمايشگاه دانشكدۀ روان‌شناسي و علوم تربيتي دانشگاه تهران و طي ماه‌هاي فروردين و ارديبهشت ۱۴۰۱ اجرا شد. جامعۀ آماري، زنان ساكن شهر تهران بودند و نمونۀ آماري آن نيز زناني (17n=) بودند كه تمرين يوگا را به‌صورت منظم انجام مي‌دادند و گروه مقايسه را زناني (16n=) شكل دادند كه اين تمرين‌ها را نداشتند. از جمله ابزارهاي اين پژوهش «مقياس ارزيابي چندبعدي هشياري درون‌بدني (عمقي) (MAIA)» بود. اين مقياس براي سنجش ميزان هشياري درون‌بدني و زيرمقياس‌هاي هشت‌گانۀ آن به‌كار رفت. علاوه بر آن از شاخص فيزيولوژيكي تغييرپذيري ضربان قلب (HRV) نيز استفاده شد تا سنجش مؤلفۀ توازن به شكلي دقيق و عيني ميسر شود. درنهايت داده‌هاي به‌دست‌آمده با استفاده از آزمون تحليل كوواريانس (با كنترل نمرات اضطراب و افسردگي) و در نرم‌افزار IBM SPSS Statistics 26 مقايسه شدند. نتايج تحليل آماري، تفاوت معنادار بين دو گروه در ميزان هشياري درون‌بدني و چهار مورد از زيرمقياس‌هاي آن (تنظيم توجه، خودتنظيمي، گوش‌دادن به بدن و اعتمادداشتن) را نشان داد. به اين معني كه افراد گروه با تمرين يوگا در مقايسه با گروه ديگر، نسبت به احساسات دروني خود ادراك هشيارانه دارند و داراي دركي كلي از شرايط فيزيولوژيكي دروني خود هستند. نتايج مقايسۀ HRV در حالت استراحت نيز تفاوت معناداري را بين دو گروه در شاخص LF-HRV نشان داد. اين يافته تفاوت فعاليت سيستم خودمختار را در دو گروه نشان مي‌دهد كه مي‌تواند شاهدي بر تأثير توازن باشد. كاربردهاي اين يافته‌ها به بحث گذاشته شده است.