بررسي ساختار بازار و مزيت نسبي صادرات گياهان دارويي در ايران و كشورهاي منتخب جهان

مقدمه: در سال هاي اخير، جهت رها شدن از اقتصاد تك محصولي، صادرات محصولات كشاورزي؛ بويژه صادرات گياهان دارويي افزايش يافته است. بنابراين، با توجه به اهميت روز افزون گياهان دارويي اين مطالعه با هدف تعيين مزيت نسبي و بررسي جايگاه ايران در ساختار بازار جهاني گياهان دارويي انجام شده است. مواد و روش: به منظور تعيين مزيت نسبي ايران در صادرات گياهان دارويي از شاخص‌هاي مزيت نسبي آشكار شده، مزيت نسبي آشكار شده متقارن و كاي دو و براي تعيين ساختار بازار صادرات جهاني گياهان دارويي از دو شاخص نسبت تمركز و هرفيندال- هيرشمن استفاده گرديد. اطلاعات مورد نياز از سايت فائو و تريدمپ در بازه زماني ۲۰۱۸ -۲۰۱۱ استخراج شد. نتايج: بر اين اساس نتايج پژوهش نشان دادند كه ايران در صادرات گياهان دارويي منتخب با كدهاي 0909، 1301و 130212 داراي مزيت نسبي صادراتي و قادر به رقابت در بازارهاي جهاني بوده، اما فاقد ثبات لازم و هميشه در نوسان بوده است. نتايج مربوط به ساختار بازار نشان دادند كه بازار صادرات جهاني گياهان دارويي رازيانه، باديان، گشنيز، زيره سبز و سرو كوهي (كد0909) از سه نوع؛ انحصار چند جانبه باز، بسته و بنگاه مسلط، عصاره شيرين بيان (كد130212) از نوع بازار انحصار چندجانبه باز و گروه صمغ ها (كد1301) از ساختار بازار رقابت انحصاري پيروي مي‌كنند. هم‌چنين، در سالهاي مورد بررسي بين 60-50 درصد از صادرات گياهان دارويي با كد ۰۹۰۹ در اختيار دو كشور هند و سوريه، 70-50 درصد صادرات گياهان دارويي با كد 130212 در اختيار كشورهاي آمريكا، ايران، چين، فرانسه، آلمان، امارات و تركمنستان و 55-40 درصد صادرات با كد ۱۳۰۱در اختيار كشورهاي هند، فرانسه، نيجريه، سودان، آمريكا، اندونزي و تايلند بوده است. هم‌چنين، ميانگين سهم كشور ايران در صادرات گياهان دارويي با كد0909(2/87)، كد130212(17/37) وكد1301(1/17) درصد بوده است. بحث و نتيجه گيري: بنابراين با توجه به اينكه ايران از پتانسيل هاي بالقوه اي در جهت گسترش و توسعه صادرات اين محصولات  برخوردار است، لازم است جهت به فعليت رساندن آن اقداماتي از قبيل؛ عدم تمركز بازار در دست تعداد محدودي از بازيگران فعال، فرآوري و بهبود بسته بندي متناسب با سليقه مصرف كنندگان در بازارهاي جهاني و حمايت اقتصادي و سياسي دولت از صادركنندگان توصيه مي شود.