ظرفيت هاي تمدّن سازي در داستان قرآني حضرت آدم (عليه السلام)

تمدّن ظهور و بروز فرآيندي پيشرفت‌هاي هدفمند و نظام‌مند در يك يا چند جامعه بر اساس طرز تفكري روشن است كه شكل معنادار و منضبط به خود گرفته و جامعه را به مقصد مورد نظر مي‌رساند. از اين‌رو تمدّن رابطه‌اي بنيادين و عميق با دين داشته كه بعثت انبياء الهي و سير هدايتي ايشان نمايانگر اين ارتباط است. بررسي اهداف بعثت انبياء در قرآن كريم و سيره عملي ايشان، نشان از پايه‌گذاري تمدّن توحيدي در جهت عمومي‌سازي معارف ديني و پيشرفت انسان در حوزه‌هاي مادّي و معنوي دارد؛ اين پژوهش بر اين فرض است كه در داستان آدم عليه السلام به عنوان پدر بشريت ظرفيت‌ها و چارچوب‌هاي نخستين تمدن سازي نهفته است و توجه به آن انسان سرگشته امروز را به بازسازي تمدّن ديني رهنمون مي سازد. اين ظرفيت‌ها را مي‌توان در دو بخش ظرفيت‌هاي دروني و بيروني براي بهره‌مندي رهبران الهي و جامعه ديني مورد توجه قرارداد. مقاله حاضر با روش تحليلي توصيفي و با بهره‌گيري از منابع كتابخانه‌اي، ظرفيت‌هاي تمدّن‌سازانه موجود در سيره و داستان قرآني آدم عليه السلام را استخراج نموده است تا به‌عنوان الگويي جهت تلاش‌هاي امروزين در اين حوزه معرفي نمايد. نتايج گوياي آن است كه ظرفيت‌هاي دروني حضرت آدم عليه السلام شامل بهره‌مندي از علم الهي و خلافت الهي، دشمن شناسي، قدرت بر تحمل سختي‌ها و توبه و انابه است. اين بخش در پيوستگي‌تام با سطح بيروني داستان حضرت آدم عليه السلام است كه با خطاب «بني‌آدم» شامل تنظيم پوشش، مديريت سازه‌ها و مناسك ديني است كه پيوستگي با سطح دروني عقايد، علايق و رفتار ها دارد. انبياي الهي با ساختن سطح دروني بشريت و ولايت پذير نمودن ايشان به وسيله ظرفيت هاي دروني خود، بشر را به سمت تمدن سازي يعني خلق اعتباريات و مصنوعات و پيشرفت همه جانبه سوق داده اند.