برآورد فرار مالياتي با روش تانزي و تحليل اثر ابزارهاي مالي دولت

در اقتصاد ايران درآمد مالياتي بخش عمده‎اي از منابع مالي دولت را طي سال‎هاي اخير تشكيل داده است؛ به‌نحوي‌كه بر اساس آمار بانك مركزي ايران در سال 1396 در حدود 45% از كل منابع مالي دولت، درآمد مالياتي بوده است. با توجه به تركيب منابع مالي دولت، مواردي مانند تحريم‎هاي نفتي، قيمت نفت، ميزان فروش نفت و فرار مالياتي ازجمله مهم‎ترين عوامل تأثيرگذار بر درآمد دولت در اقتصاد ايران مي‌باشند؛ از اين‌رو نظر به اهميت پديدۀ فرار مالياتي به‌عنوان يكي از اصلي‌ترين عامل تأثيرگذار بر درآمد دولت، در پژوهش حاضر تأثير اندازۀ كل دولت و تركيب آن بر فرار مالياتي در ايران طي دورۀ زماني 1358-1398 با استفاده از روش خود توضيحي با وقفه‌هاي توزيعي بررسي‌شده است. با توجه به دو الگو بررسي‌شده در پژوهش، نتايج نشان‌ مي‎دهد كه اندازۀ كل و اندازۀ جاري دولت اثري مستقيم (نامطلوب) بر فرار مالياتي دارند؛ درحالي‌كه اندازۀ عمراني دولت با اثري معكوس (مطلوب) همراه است. هم‌چنين فرار مالياتي به‌طور مستقيم (نامطلوب) از بيكاري و شاخص تعميق مالي تأثير مي‎پذيرد. ضمن اين كه ماليات كل، ماليات مستقيم و ماليات غيرمستقيم اثر نامطلوبي بر فرار مالياتي دارند.