محاسبه شاخص فقر آب و بررسي روند آن طي برنامه هاي مختلف توسعه اقتصادي پس از انقلاب اسلامي ايران

با ورود به هزاره سوم و هم زمان با افزايش جمعيت در بسياري از كشورها تقاضا براي آب به منظور تامين نيازهاي جمعيتي افزايش قابل ملاحضه اي يافته است. ولي كميابي آب و بحران آبي كه امروز جهان با آن رو به رو است موجب پيدايش مفهوم امنيت آب و فقر آب در ادبيات اقتصادي كشورهائي شده است كه با بحران آب مواجه هستند. فقر آب يكي از بزرگترين چالش هاي قرن حاضر و بحران چند بعدي دهه هاي آينده به ويژه در كشورهاي كم آب است. بحراني كه مي تواند منجر به بسياري از تحولات در جهان باشد. در اين مقاله بر خلاف روش هاي معمول مورد استفاده در محاسبه فقر آب، شاخص فقر آب بر اساس نظريه فاجعه بر اساس سيستم ارزيابي چند شاخصه و به روش منطق فازي رياضي محاسبه شده است. زيرشاخص هاي مورد استفاده در محاسبه شاخص فقر آب شامل منابع آب (نرخ كمبود آب، نسبت تامين آب سطحي، نسبت ساير عوامل در تامين آب)، دسترسي به آب (منابع آب سرانه، كشش قيمتي تقاضاي آب، ضريب جيني براي استفاده داخلي)، ظرفيت سفره هاي زير زميني (نرخ بهره برداري از منابع آب زير زميني، نرخ بهره برداري از منابع آب سطحي، نرخ رقيق سازي)، استفاده از منابع آب (مصرف سرانه آب جهت آبياري در بخش كشاورزي، مصرف سرانه آب آشاميدني، مصرف سرانه آب در بخش صنعت) و تماميت زيست محيطي (خشك شدن منابع آب سطحي، نرخ كوير زدائي، نرخ كوير زائي) است. نتايج حاصل از محاسبه شاخص فقر آب طي دوره 1368 تا 1394 نشان دهنده سير صعودي روند اين شاخص و مولفه هاي زير مجموعه آن است، كه نشان از بدتر شدن وضعيت امنيت آب در ايران طي سال هاي اخير و احتمالا بدتر شدن و ادامه اين وضعيت بغرنج براي سال هاي متمادي آينده است. به عبارت ديگر با ادامه روند فعلي چه از نظر منابع و چه از نظر مديريت توليد و مصرف وضعيت منابع آبي كشور رفته رفته در حال از بين رفتن است و ايران از نظر منابع آب در حال فقيرتر شدن است.