شناسايي و اولويت‌بندي كاربردهاي نظريه بازي در فضاي آموزش و يادگيري با استفاده از روش تصميم‌گيري BWM

پيشيسه و اهداف: نظريه بازي، شاخه‌اي از رياضيات كاربردي است كه مي تواند سناريوهاي دنياي واقعي براي موقعيت‌هايي مانند رقابت و مشاركت را به صورت رياضي مدل كرده و نتايج آنها را پيش‌بيني كند. نكته كليدي در نظريه بازي اين است كه سود طرفين رقابت يا مشاركت وابسته به تصميمات يكديگر است. فضاي آموزش و يادگيري يك فضاي انكارناپذير از تعاملات بين يادگيرندگان، مدرسان  و كاركنان آموزشي است، كه با مدل كردن تعامل اين افراد مي‌توان به تحليل و ارائه شرايطي جهت پيش‌بيني و در نتيجه بهره‌وري بيشتر آموزشي پرداخت. در اين مقاله، براي اولين بار عبارت نظريه بازيِ آموزشي (Educational Game Theory) را براي استفاده از نظريه بازي در حوزه آموزش به‌كار مي‌بريم. هدف تحقيق حاضر، برجسته كردن انواعِ كاربرد و مدل‌سازي‌هاي نظريه بازي در پرداختن به جنبه‌هاي مختلف آموزش و يادگيري در پژوهش‌هاي انجام شده در طي سال‌هاي 1987 تا 2022 و در نهايت اولويت‌بندي انواع كاربردها است.روش‌ها‌: اين پژوهش از نظر هدف كاربردي است و بررسي جامعي از تحقيقات انجام شده در خصوص استفاده از نظريه بازي در حوزه آموزش و يادگيري ارائه مي‌دهد. در مرحله اول، با جستجو در منابع علمي و تحقيقاتي الكترونيكي و مطالعه اوليه چكيده، مقدمه و نتيجه‌گيري مقالات، 42 مقاله، مطابق هدف تحقيق تشخيص داده شدند. سپس، هركدام از مقالات مورد مطالعه، از چهار جنبه مورد بررسي و تحليل دقيق قرار گرفتند: اين پژو‌هش‌در حوزه آموزش و يادگيري، چه استفاده و كاربردي از نظريه بازي را منظور نموده‌اند؟ آيا در پژوهش‌مورد نظر طراحي مكانيزمي ارائه شده است؟ تعاملات چه افرادي در حوزه آموزش(اعم از يادگيرنده، استاد، كاركنان و والدين) مدل شده است و اساساً بازيكنان مدل‌پيشنهادي در مقاله چه كساني در حوزه آموزش هستند؟ و در نهايت، مقاله مورد نظر، مدل پيشنهادي خود را چگونه ارزيابي و اثبات نموده‌است؟در مرحله دوم، با استفاده از ابزار پرسش‌نامه، كاربردهاي نظريه بازي در حوزه آموزش اولويت‌بندي شدند. در اين مرحله از روش تصميم‌گيري چند معياره بهترين – بدترين (BWM) به‌منظور اولويت‌بندي كاربردها استفاده‌شده است.يافته‌ها: در تحقيق حاضر، استفاده از نظريه بازي در حوزه آموزش و يادگيري را در شش دسته تقسيم‌بندي نموديم. دسته اول تحقيقاتي هستند كه به تحليل رفتار مشاركتي در شرايط مختلف مي‌پردازند. دسته دوم تحقيقاتي هستند كه از نظريه بازي جهت ايجاد محيطي براي يادگيري بيشتر استفاده مي‌كنند. دسته سوم، مقالاتي كه از نظريه بازي جهت مدل‌سازي شرايط اثرگذار بر كيفيت آموزش و ايجاد محيط براي يادگيري بيشتر استفاده مي‌كنند. دسته چهارم، پژوهش‌هايي كه مدل‌سازي شرايط ارزيابي يادگيرنده را انجام مي‌دهند. دسته پنجم، رفتارِآموزشي مدرسان با يكديگر و شيوه تدريس آنها را مدل‌سازي و تحليل مي‌نمايند. دسته ششم، مقالاتي هستند كه فضاي يادگيري مشاركتي را مد نظر قرار داده و با استفاده از نظريه بازي، به توصيه منابع آموزشي به اعضاي گروه مي‌پرازند.از منظر مدل‌سازي روابط، %60 مقالات، تعامل بين يادگيرندگان با يكدگر را مدل نموده‌اند، %29 تعامل مدرسان با يادگيرندگان را مدل نموده‌اند و %7 مقالات به مدل نمودن تعامل مدرسان  با يكدگر پرداخته‌اند. يك مقاله تعامل پدر و مادر در تصميم‌گيري در خصوص بكارگيري معلم خصوصي را و يك مقاله نيز ارتباط كارمند و يادگيرنده در خصوص تقلب را مدل نموده‌اند.تجزيه‌وتحليل يافته‌ها با استفاده از روش BMW نشان داد كه كاربردهايي مانند«ارزيابي يادگيرندگان»، «افزايش يادگيري» و «پيشنهاد محتوا» به ترتيب بالاترين اولويت‌ها را به خود اختصاص داده‌اند. كاربردهايي مانند «تحليل رفتارِ آموزشي مدرسان»، «بررسي عوامل محيطي مؤثر بر آموزش» و «تحليل رفتار مشاركتي» در اولويت‌هاي پايين‌تر قرار دارند.نتيجه‌گيري: در اين پژوهش، سازمان‌دهي رويكردهاي مختلف تحقيقاتي در استفاده از نظريه بازي در حوزه آموزش صورت مي‌گيرد. حوزه ارزيابي يادگيرنده توسط استاد يا همگروه، گروه‌بندي براي فعاليت مشاركتي، استفاده از مدل كاربر و مدل‌سازي تلويحي، از موضوعاتي هستند كه نياز به پژوهش و تحقيق بيشتر در حوزه مدل‌سازي فضاي آموزش با استفاده از نظريه بازي دارند. همچنين در مدل‌سازي تعامل يادگيرنده/ يادگيرنده و يادگيرنده/ استاد، پس از مدل‌سازي فضاي يادگيري، طراحي مكانيزم‌هاي تشويق جهت ترغيب بازيكنان در مسير حصول يادگيري بيشتر، از مواردي است كه نياز به پژوهش و تحقيق بيشتر دارد. نتايج حاصل از اين پژوهش، ديدگاهي مهيا خواهد كرد كه براي محققان بحث آموزش و يادگيري در خصوص استفاده از نظريه بازي در بحث مدل‌سازي فضاي آموزش و يادگيري و ايجاد شرايطي براي افزايش بهره‌وري آموزشي مي‌تواند ارزشمند باشد.