طراحي و روانسنجي «مقياس حس مكان در محله ي شهري» در شهر زنجان

مقدمه: حس كلي كه پس از ادراك نسبت به محيط خاص در فرد به وجود مي آيد، حس مكان ناميده مي شود كه يكي از عوامل مهم در برنامه ريزي و مديريت شهري است. پژوهش حاضر با هدف طراحي و روانسنجي مقياس حس مكان در محله ي شهري در ساكنان محله كارمندان شهر زنجان انجام شد. روش كار: پژوهش حاضر، از نوع روش شناسي است. در ابتدا، مروري وسيع بر متون مربوط به موضوع پژوهش شامل اسناد كتابخانه اي و مقالات علمي از سال 2012 تا 2021 ميلادي انجام و با تحليل آن ها در قالب فرم استخراج داده ها، مقياس حس مكان در محله ي شهري طراحي شد. سپس نسبت روايي محتوا و  شاخص روايي محتواي مقياس با نظرخواهي از  15 تن متخصص رشته هاي معماري و برنامه ريزي شهري با روش نمونه گيري هدفمند به روش گلوله برفي انجام شد. روايي سازه به روش تحليل عاملي اكتشافي و روايي همگرا و روايي واگرا با توزيع مقياس بين 480 تن ساكن محله كارمندان شهر زنجان به روش در دسترس بررسي گرديد. پايايي تركيبي و پايايي به روش همساني دروني با محاسبه ضريب آلفا كرونباخ محاسبه شد. داده ها، در نرم افزار اس پي اس اس نسخه 22 و آموس نسخه 24 و پي ال اس نسخه 3 تحليل گرديد. يافته ها: در بخش كيفي، مقياس حس مكان در محله ي شهري با 50 عبارت طراحي شد. در بخش كمي، نسبت روايي محتوا و شاخص روايي محتوا اندازه گيري شد و 18 عبارت حذف و 32 عبارت باقي ماند. روايي سازه به روش تحليل عاملي اكتشافي با 480 تن ساكنان محله كارمندان شهر زنجان انجام و نتايج، 3 زيرمقياس معنايي (ادراكي-احساسي)، فضايي (فرمي-كالبدي) و اجتماعي (عملكردي-فعاليتي) را نشان داد. روايي همگرا 0.525 و روايي واگرا 0.78 به دست آمد. پايايي تركيبي و پايايي به روش همساني دروني با محاسبه ضريب آلفا كرونباخ، براي 3 زيرمقياس معنايي (ادراكي-احساسي)، فضايي (فُرمي-كالبدي) و اجتماعي (عملكردي-فعاليتي) به ترتيب 0.83، 0.87 و 0.87 و براي كل مقياس، 0.93 به دست آمد. نتيجه گيري: مقياس حس مكان در محله ي شهري با 32 عبارت و 3 زيرمقياس، روا و پايا مي باشد. پيشنهاد مي گردد از مقياس طراحي شده در پژوهش هاي مرتبط با حس مكان در محله ي شهري و برنامه ريزي شهري استفاده شود.