الزامات معماري در تحقق مدرسه به عنوان كانون محله بر اساس مباني نظري و سند تحول بنيادين آموزش وپرورش

پژوهش حاضر قصد دارد به اين پرسش پاسخ دهد كه الزامات معماري براي تحقق «مدرسه به‌عنوان كانون محله» چيست؟ مطابق ديدگاه برخي از محققان، رويكرد بوم‌شناسي يادگيري و نيز سند تحول بنيادين آموزش‌وپرورش، معماري هر دوره محصول فلسفه تربيتي آن دوره است؛ بنابراين براي طراحي مدرسه بايد از فلسفه‌ تربيتي آن شروع كرد كه فيشر آن را پداگوژي رواني_ اجتماعي فضا مي‌نامد. اين پژوهش در چارچوب رويكرد كيفي از نوع اسنادي_ تحليلي، با هدف كاربردي و با استفاده از رويكرد بوم‌شناسي يادگيري و برنامه‌ريزي به روش دورك به‌اين‌صورت انجام گرفته كه ابتدا سند تحول براي استخراج مأموريت، مباني، اصول و اهداف مرتبط موردبررسي قرار گرفت. سپس داده‌هاي لازم از طريق سندكاوي و مصاحبه‌هاي نيمه‌ساختاريافته با اطلاع‌رسان‌ها اخذ گرديد. اطلاع‌رسان‌ها شامل 23 نفر از معلمين بودند كه به‌صورت هدفمند و با به‌كارگيري راهبرد نمونه‌گيري ملاك‌محور، گلوله برفي و با حداكثر تنوع براي تأمين مقبوليت داده‌ها، انتخاب گرديدند. به منظور تحليل داده‌ها، از روش تحليل محتوا و براي باورپذيري يافته‌ها، از راهبردهاي چندسويه‌سازي و مميزي همگنان بهره گرفته شد. به‌منظور تأمين معيار اعتمادپذيري، فرايند تحليل داده‌ها تا حد ممكن توصيف شد. درنهايت فهرستي از الزامات معماري، براي تحقق مدرسه به‌عنوان كانون محله در سه موضوع اصلي و نُه مقوله شامل ويژگي محيط فيزيكي (عملكردي، انعطاف‌پذيري، تنوع و خوشايند بودن)، تأمين نياز كاربر (فيزيولوژيكي، رواني و اجتماعي و مشاركت) و ويژگي‌هاي سازماني (فرهنگي و همه‌جانبه‌‌نگري) ارائه گرديد. الزامات معماري ارائه‌شده شباهت‌ها و تفاوت‌هايي با اسناد قبلي داشته كه با توجه به منبع جمع‌آوري داده‌ها، به سه گروه مختص مصاحبه‌ها (ناشي از تأثير فرهنگ و تمدن اسلامي _ ايراني)، مختص اسناد قبلي (شامل نيازهاي رده‌هاي بالاتر هرم مازلو) و مشترك (شامل نيازهاي رده‌هاي پايين‌تر هرم مازلو) تقسيم گرديدند. مهم‌ترين ويژگي مدارس محله براي موفقيت، گسترش و تأمين همه‌جانبه عدالت بوده كه برجسته‌ترين اصل آن تنوع و انعطاف‌پذيري در همه ابعاد آن ازجمله معماري است.