رويكرد جامعه‌شناختي به رمان جنگ (تصويري از گفتمان اقليت)؛ برپايۀ مطالعۀ موردي چهار رمان زمين سوخته، آداب زيارت، زمستان 62 و باغ بلور

رمان از ديد پژوهشگران مختلف به‌مثابۀ اثري اجتماعي (تأثيرپذيرفته و تأثيرگذارنده بر اجتماع) بازشناسانده شده است. اين پژوهش برپايۀ همين پيش‌فرض به مطالعۀ موردي چهار رمان جنگ مي‌پردازد تا تفاوت ميان روايت رسمي از جنگ در رسانه‌هاي مختلف ازجمله ادبيات را با آنچه در اين آثار بازگو شده است، نشان دهد. روش اين مطالعه براساس تلفيقي از دستاوردهاي و مباني نظري موجود در نقد جامعه‌شناسي، به ويژه الگوي لوكاچ-گلدمن، نقد اجتماعي لوونتال و رابطۀ شخصيت و نهادهاي قدرت پي‌ير بورديو است. رمان‌هاي چهارگانۀ انتخاب‌شده عبارت‌اند از زمستان 62، باغ بلور، زمين سوخته و آداب زيارت. اين آثار همه در روزگار جنگ تأليف شده‌اند و همه از آثار مورد توجه و پرشمارگان به‌شمار مي‌روند. براي دستيابي به اين هدف خوانش تفسيري هر رمان براساس الگوي نقد جامعه‌شناختي و با كوشش براي  پرهيز از هر گونه پيش‌داوري انجام شده است. در ادامه ويژگي‌هاي هر يك از اين چهار رمان در تقابل با روايت رسمي از جنگ نشان داده شده و مشخص شده است كه چگونه ويژگي‌هايي مانند شخصيت‌پردازي، پي‌رنگ، لحن، زاويۀ ديد و حتي محتواي اثر در خدمت بازتاب گفتمان اقليت قرار گرفته‌اند. گفتمان اقليت صدايي متكثر و كاملاً متفاوت با روايت رسمي از جنگ است كه جلوۀ آن را در رمان جنگ برخلاف شعر و ديگر گونه‌هاي ادبي مرتبط با ادبيات جنگ (مانند خاطره‌نويسي و روايت‌هاي شفاهي) به وضوح مي‌توان باز جست.