تحليل نقش و جايگاه بن‌مايۀ‌ خير و شر در روند تصويرسازي نگاره‌هاي خان هفتم رستم

نبرد خير و شر يكي از بن‏مايه‏‏هاي اصلي شاهنامه است. بن‏مايه‏ها به‌سبب خاصيت تكرار‏شوندگي و تشخص‏يافتگي در شبكه‏هاي تصويري و رواييِ متن، نقش شاخص و پايه‏اي دارند، به همين جهت، در اضافه‏ كردن لايه‏هاي معنايي به متن، ياري مي‏رسانند. عرصۀ رويارويي خير و شر در شاهنامه و ادب حماسي به زندگي اجتماعي انسان‏ها وارد‏ شده و به‌شكل داستان‏هاي حماسي و پهلواني و در قالب بن‏مايه‏ها در متن، پديدار مي‏شود. در فرايند تصويرسازي متن، بن‏مايه‏ها، دستمايۀ نگارگر، جهت توليد تصوير مي‏شوند و عناصرِ تصويري، مطابق با بن‏مايه‏هاي به‌كار‏رفته در متن ادبي، در تركيب‏بندي قرار مي‌گيرند و كاركرد نماد و نشانه را مي‏يابند. پرداختن به اين مسئله كه در فرايند تصويرسازي يك روايت حماسي، بن‏مايه‏هاي ادبي چه نقشي در شكل‏دهي به روايتِ تصويري دارند، از مسائل مطرح‌شده در اين جستار است. اين پژوهش به دنبال يافتن پاسخ به اين سؤال است كه نقشِ بن‏مايه‏هايِ ادبي خان هفتم رستم در تصوير‏سازي نگاره‏هاي مصور‏شده و تبديل متن شاهنامه به متنِ تصويري چيست؟ و نگارگر از چه شگردهايي جهت ظهور و بروز اين بن‏مايه‏ها در تصوير، بهره‏ برده ‏است؟ اين پژوهش با ماهيت تحقيق كيفي و با استفاده از روش توصيفي ـ تحليلي، انجام خواهد ‏شد و شيوۀ گردآوري اطلاعات به‌صورت اسنادي و كتابخانه‏اي خواهد ‏بود. نتايج تحقيق نشان مي‏دهد كه نمادها و نشانه‏هاي تصويري در نگاره‏ها، هم‏راستا با ظهور و بروز بن‏مايه در متن آشكار مي‏شوند. اين ترجمان تصويري از متن ادبي سبب مي‏شود كه نگارگران در تركيب‏بندي و پلان‏بندي اثر، براساس اولويت استفاده از بن‏مايه‏هاي به‌كار‏رفته در پي‌رنگ ادبي، از اين عناصر استفاده كنند.