تحليل ديدگاه مفسران غرب جهان اسلام (ابن‌عربي، ابن‌عطيه، قرطبي و ابن‌عاشور) در مسأله خلقت زن از مرد

فهم درست نسبت ‌به حقيقت هر چيز، به ويژه ماهيت انسان، تأثير مستقيم بر كيفيت هويت بخشي و تدوين حقوق متناسب با آن دارد. به همين دليل در اين جستار، با اشاره به آيات خلقت زن از مرد، نحوه مواجهه مفسران غرب جهان اسلام (ابن عربي، ابن عطيه، قرطبي و ابن عاشور) با آيات خلقت زن مورد بررسي قرار گرفته تا ادعاي وجود تبعيض جنسيتي در آيات پيش گفته ـ كه برداشت تفسير مفسران ياد شده است ـ تحليل شود.مفسران يادشده با وجود اختلاف در مفردات آيات مربوطه، نتيجه مشتركي از كيفيت و هدف از خلقت زن ارائه كرده‌اند. ابن عربي، ابن عطيه و قرطبي حرف «مِنْ» در آيه 1 نساء و 72 نحل را «مِنْ» جنسيه دانسته اند؛ ولي ابن‌عاشور، «مِنْ» تبعيضيه مي داند. با وجود اين، همه مفسران يادشده، تبعيض در مبدأ خلقت را نتيجه گرفته اند. همچنين، ابن عطيه و قرطبي، «مِنْ» در آيه 21 روم و 189 اعراف را «مِنْ» جنسيه دانسته اند؛ اما ابن عاشور در 21 روم، «مِنْ» نوع و در 189 اعراف، «مِنْ» تبعيضيه مي داند. البته، همه مفسران يادشده، هدف از خلقت زن را خدمت به مرد بيان كرده‌اند كه ادعايشان بر دو دليل استوار است: دليل اولشان، به روايتي است كه توأم با روايات متعارض است و دليل دومشان، بر تفسير «ثُمَّ» در آيه 6 زمر است كه بدون بررسي رابطه معطوف و معطوفٌ عليه، آن را به معناي تأخير رتبي گرفته اند؛ در صورتي كه لفظ «ثُمَّ»، هنگامي بر تراخي رتبي دلالت دارد كه در آيه، شواهدي دال بر پايين بودن جايگاه معطوف نسبت به معطوفٌ عليه وجود داشته باشد. با توجه به اينكه چنين شواهدي در آيات مربوطه يافت نشد؛ انديشه قرآني، دلالت بر يكساني و يگانگي ماهوي زن و مرد دارد. گواه بر اين مطلب، تقرير ميزان واحد ارزيابي تقوا براي همه انسان هاست.