نقد و بررسي ديدگاه اثرپذيري «مجمع البيان» از «التبيان»

«التبيان في تفسير القرآن» نخستين تفسير جامع شيعي است كه مورد توجه مفسران بعدي قرار گرفته است. اثرپذيري «مجمع البيان» از «التبيان» مشهور است. خاستگاه اين شهرت، بيان طبرسي در مقدمه «مجمع البيان» است كه «التبيان» را به عنوان اساس كار خويش در نگارش اين تفسير معرفي مي‌كند. در زمينه اثرپذيري «مجمع البيان» از «التبيان» و شيوه آن، دو ديدگاه مطرح است. برخي مستشرقان مانند برويس فاج در كتاب «هرمنوتيك قرآني، طبرسي و مهارت تفسير قرآن» در ميزان اين اثرپذيري مغالطه كرده و «مجمع البيان» را رونوشتي از «التبيان» مي‌داند و ديدگاه ديگر اينكه اثرپذيري را صرفاً در شيوه و روش تفسيري طبرسي مطرح مي‌كند. در اين پژوهش با روشي تحليلي، ديدگاه فاج مورد نقد قرار گرفته و به بيان تفاوت‌هاي اين دو تفسير در دو بعد ظاهري و محتوايي و ردّ اين نظريه پرداخته شده است. آنگاه، به تحليل شيوه اثرپذيري طبرسي پرداخته‌ شده است.