نشانگان شاكرين در متون اسلامي و آثار روان‌شناختي آن

سابقه و هدف: شكرگزاري فضيلتي اخلاقي و از مهم‌ترين آموزه‌هاى مكتب اسلام است و وجوبش به نصّ قرآن قابل اثبات است. گزاره‌هاي اسلامي نشانگاني براي شاكرين تعيين كرده كه در سه حيطۀ شناختي، عاطفي و عملي قابل دسته‌بندي است. ازآنجاكه حدوث و دوام شكر مستلزم شناسايي اين نشانگان است و تبيين ثمرات آن در افراد ايجاد انگيزه مي‌كند و نقش مؤثر آن ‌را در سلامت روان و تكامل انسان واضح مي‌سازد، پژوهش حاضر به‌دنبال شناسايي اين نشانگان و استخراج ثمرات روان‌شناختي آن بوده است. روش كار: اين پژوهش از نوع توصيفي - تحليلي است كه با رويكرد قرآني - روايي به‌دنبال كشف و شناسايي نشانگان شاكرين و شناسايي تأثيرات روان‌شناختي شكرگزاري بر انسان‌هاي شاكر بود. بر اين اساس، ابتدا ويژگي‌هاي شاكرين از متون اسلامي با محوريت آيات قرآن و مناجات شاكرين امام سجاد (ع) شناسايي شد. سپس از طريق تحليل و بررسي محتوايي آيات، تفاسير و رواياتي كه از معصومين (ع) رسيده، تلاش شده است تا تأثيرات روان‌شناختي اين ويژگي‌ها استخراج و تبيين شود. مؤلفان مقاله هيچ‌گونه تضاد منافعي گزارش نكرده‌اند. يافته‌ها: شكرگزاري با شناخت نعمت و منعم اتفاق مي‌افتد و شاكر با تمركز بر داشته‌هاي مادي و معنوي و توجه آگاهانه نسبت به نشانگان پيراموني، شناخت خود را كه با واكنش عاطفي عجين شده‌ است، به مرحلۀ عمل مي‌كشاند و در صدد جبران نعمت برمي‌آيد. اين جبران براي پيرو قرآن در قالب التزام به فرمان‌هاي الهي نمود پيدا مي‌كند و با تغيير شناخت‌ها و باورها، كاهش هيجان‌هاي ناسالم و حمايت اجتماعي سبب پرورش انسان‌هايي عزّت‌مند، خويشتن‌دار و مسئوليت‌پذير مي‌شود. نتيجه‌گيري: شكرگزاري حداقل شرط بندگي است و اعتقادات ديني و التزام به رفتارهاي ديني خواسته‌شده در جهت شكر منعم، سرگرداني، اضطراب و نگراني را كاهش مي‌دهد، منتهي به سـلامت روح و روان مي‌شود و درنهايت سبب پرورش انسان‌هاي تكامل‌يافته و دين‌دار مي‌شود.