نقد و تحليل برگردان‌هاي عربي رباعيات خيام

اين پژوهش تلاش دارد برگردان‌هاي عربي رباعيات خيام را موردنقد و تحليل قرار دهد؛ ازاين‌رو، در آغاز به شرح مختصري از زندگي و جايگاه اين شاعر و رياضي‌دان ايراني و ديدگاه‌هاي مطرح ازسوي خيام‌شناسان پرداخته است. سپس اثر سترگ او در برگردان نامداران جهان عرب موردبحث قرار گرفته است. در اين بخش ابتدا از تاريخچۀ رباعي، رباعيات خيام، ترجمه و چگونگي ورود آن به جهان عرب سخن به ميان آمده، سپس از عوامل اثرگذار پيش روي مترجمان عرب تحت عناويني چون ايدئولوژي، سپهرِ گفتمان زبان مبدأ و مقصد، قالب‌هاي ترجمه، ترجمه از زبان واسطه و سرانجام سازوكارهاي مترجمان با آوردن شواهد متنوع بحث شده است. در موضوع ايدئولوژي از تأثيرگذاري ايدئولوژي مترجم و زبان مقصد و در سپهرِ گفتمان از تحول و دگرگوني متن و توفيق يا عدم توفيق مترجم سخن رفته است. پايبندي به قالب اصلي رباعي و يا عدم پايبندي به آن و نتايج حاصل از آن در روند ترجمه و همچنين بهره‌گيري از زبان واسطه و تأثيرگذاري مثبت و منفي و احياناً مخرب آن در ترجمه، مانند ديگر موضوعات از جايگاه ويژه‌اي در اين بحث برخوردار است. در اين گفتار علاوه بر موارد طرح‌شده، سازوكارهاي شخصي مترجمان و تأثيرگذاري آنان در تصريح، تلطيف، تغيير و حذف به انتقال معناي دريافتي از زبان مبدأ كه معمولاً برخاسته از فهم و درك نادرست و يا زبان واسطه و يا اختلاف فرهنگي است به بحث گذاشته شده است. در پايان يادآور مي‌شود كه شيوۀ به‌كاررفته در اين پژوهش توصيفي- تحليلي است؛ بديهي است كه براي تبيين و غناي هر چه بيشتر اين پژوهش از نمونه‌هاي متفاوت مترجمان سرشناس عرب، بهره‌گيري و درنهايت يافته‌هاي اين پژوهش به‌صورت يك جمع‌بندي به‌عنوان نتيجه به خواننده اين سطور عرضه شده است.