نقد ترجمه ي منطق‌الطير عطار از بديع محمد جمعه با تكيه بر نظريه گارسس

الگوي گارسس يكي از مهم ترين نظريات حوزه ي زبان شناختي است كه به منظور تشخيص سطح كيفي ترجمه ها، سازمان يافته و به تحليل كيفي متون ترجمه شده ادبي مي پردازد. در اين الگو ترجمه ها با تكيه بر دو معيار مقبوليت و كفايت و براساس ويژگي هاي مثبت و منفي در چهار سطح بررسي مي شوند. در سطح نخست اين نظريه، عناصر مرتبط با واژگان و انتقال معنا از طريق واژگان بررسي مي شود. در دومين سطح به بررسي عناصر نحوي و صرفي پرداخته مي شود و در سطوح سوم و چهارم گفتمان و سبك متن مورد ارزيابي قرار مي گيرد. منطق الطير اثر فريدالدين عطار نيشابوري يكي از برجسته ترين منظومه هاي عرفاني فارسي است كه به زبان هاي مختلفي ترجمه شده است؛ در اين ميان ترجمه محمد بديع جمعه، استاد دانشگاه عين شمس به زبان عربي كامل ترينِ اين ترجمه هاست. علاوه بر ارزش نفسِ ترجمه منطق‌الطير و انتقال انديشه هاي بي بديل عطار به دنياي عرب، دقت و ايجاز در ترجمه، سجع در كلام و برجستگي هاي ادبي ترجمه از مهم ترين محاسن و شاخصه هاي ترجمه ي بديع محمد جمعه است كه سبب شده است تا در اين جستار ترجمه ي اشاره شده با تكيه بر الگوي گارسس و سطوح چهارگانه ي آن مورد بررسي و ارزيابي قرار گيرد. نتايج پژوهش حكايت از آن دارد كه مترجم در ترجمه ي مدنظر پاي بند به زبان مبدأ بوده است و ترجمه وي در دو سطح معنايي- لغوي و نحوي- صرفي از مقبوليت و كفايت بيشتري نسبت به دو سطح ديگر برخوردار است و مترجم در دو سطح يادشده از تكنيك هاي مثبت بيشتري استفاده كرده است. در مقابل تكنيك هاي منفي در دو سطح گفتماني- كاركردي و سبكي- منظورشناختي در ترجمه ي مورد بررسي نمود قابل تأمّلي داشته اند كه علت آن را بايد در نوع متن منتخب براي ترجمه؛ يعني منظومه اي عرفاني، جست. با وجود اين، بهره گيري از مؤلفه هاي معادل فرهنگي، بسط واژگاني، جبران، تغيير نحو و ساختار موجبات اعتلاي ترجمه ي محمد بديع جمعه را فراهم آورده است.