دسترس‌پذيري و كاربردپذيري رابط‌هاي كاربري نظام‌هاي بازيابي اطلاعات كتابخانه‌اي از ديد كاربران با آسيب بينايي

هدف: ميزان دسترس‌پذيري ‌وبگاه‌هاي كتابخانه‌اي بر اساس ‌شاخص‌هاي استخراجي كنسرسيوم وب جهانگستر و ميزان كاربردپذيري اين ‌وبگاه‌ها بر اساس تجربه كاربران با آسيب بينايي ارزيابي مي‌شود.روش‌شناسي: پژوهش از نوع كاربردي و با روش ارزيابانه با ابزار سياهه ارزيابي و آزمون رسمي كاربردپذيري انجام گرفت. ابتدا ‌وبگاه‌هاي كتابخانه‌اي بر اساس چك‌ليست ‌شاخص‌هاي دسترس‌پذيري ارزيابي شد و سپس از طريق مشاهده اكتشافي كاربران با آسيب بينايي با تعريف وظايف واقعي (3 وظيفه) در وبگاه‌هاي كتابخانه‌اي، وضعيت كاربردپذيري آن‌ها بررسي شد. رابط‌هاي كاربري سازمان اسناد و كتابخانه ملي ايران؛ كتابخانه‌ آستان قدس رضوي؛ كتابخانه مجلس شوراي اسلامي و كتابخانه مركزي دانشگاه تهران مورد مطالعه قرار گرفتند. 33 نفر از كاربران با آسيب بينايي با روش نمونه‌گيري هدفمند انتخاب شدند. براي تحليل داده‌ها از نرم‌افزار spss استفاده شد. با ضريب آلفاي كرونباخ (0/87) پايايي و با استفاده از بررسي محتوايي، روايي آن‌ها تأييد شد.يافته‌ها: وبگاه‌ها بر اساس ‌شاخص‌هاي دسترس‌پذيري تا حدود زيادي دسترس‌پذير هستند، اما سهولت استفاده ندارند. كاربران كمي در استفاده از وبگاه‌ها بدون كمك ‌مي‌توانستند پيمايش كنند و برخي از كاربران ناموفق در تكميل وظيفه بودند. بازخورد دريافت شده از كاربران درباره ابعاد كاربردپذيري نشان داد برخي از كاربران سهولت استفاده از وبگاه‌ها را در حد مطلوب و برخي ديگر آن را نامناسب بيان كردند. حدود يك سوم كاربران از عملكرد خود در استفاده از وبگاه‌ها ناراضي بودند و زمان صرف شده براي پيشبرد وظيفه را نامطلوب ارزيابي كردند.نتيجه‌گيري: طراحي بينايي‌محور و ساختارهاي پيچيده، نظام‌هاي بازيابي اطلاعات كتابخانه‌اي را براي جويندگان اطلاعات با آسيب بينايي غيركاربردپذير ‌مي‌كند.