بن ‌مايه ‌شناسي نمادين مرگ در غزل اجتماعي معاصر

نماد پردازي يكي از ويژگي‌هاي مهم و برجسته‌ غزل اجتماعي معاصر است. در اين اشعار برخي از بن‌ما‌يه‌ها به دليل چندمعنا بودن از نقش بن‌مايه‌ صرف فراتر رفته و به نماد تبديل شده‌اند. با توجه به اهميت نمادها و بن‌مايه‌ها در تحليل آثار ادبي و مطالعات سبك‌شناسي، شناخت درست اين بن‌مايه‌هاي نمادين ما را با زاويه‌ ديد شاعر، ذهنيت و روحيه‌ او، سطح فكر و انديشه‌ و وضعيت سياسي- اجتماعي دوره‌ تاريخي زندگي او آشنا مي‌كند. يكي از كهن‌ترين موتيف‌هايي كه به دليل تأثيرگذاري عميق آن بر انسان، از گذشته‌هاي دور مورد توجه بشر بوده مرگ است و هنرمندان، آثار هنري فراواني درباره‌ موتيف مرگ خلق كرده‌اند. از مجموع 1236 غزلي كه در بين سال‌هاي 1350 تا 1384 سروده و در كتاب غزل اجتماعي معاصر گردآوري شده‌اند، بن‌مايه‌ 308 غزل يعني 25 درصد غزليات، «مرگ» است. طبق بررسي‌هاي سبك‌شناختي، واژه‌هاي «شب»، «روز و صبح»، «خاموشي و سياهي»، «بهار»، «خزان و زمستان»، «درخت»، «باغ»، «باد»، «خاك»، «آتش» و «خورشيد و آفتاب» بن‌مايه‌هايي هستند كه از طبيعت گرفته شده و به دليل تكثر معنايي، كاركرد نمادين پيدا كرده و به نماد تبديل شده‌اند. اين مقاله مي‌كوشد اين بن‌مايه هاي نمادين را با روش توصيفي- تحليلي بررسي كرده و معناي آن‌ها را در بخشي از غزل‌هاي اجتماعي معاصر بيان كند.